De ziekte van Alzheimer, kortweg Alzheimer genoemd, is een zogenaamde degeneratieve aandoening. Dit betekent dat de hersenen in korte tijd snel achteruitgaan in de vorm van dementeren. Dementie geldt hierbij als een verzamelnaam voor een combinatie van complexe stoornissen die zowel het verstandelijke vermogen van de patiënt en diens stemming en gedrag sterk beïnvloeden. Maar liefst 70% van alle mensen met dementie heeft de ziekte van Alzheimer. De meest herkenbare verschijningsvorm is geheugenverlies. Dementie is als het ware een syndroom als gevolg van hersenziekte en kunnen daarom per persoon verschillen qua locatie in de hersenen, de aard van de ziekte en de ernst ervan.
Inhoudsopgave
Wat is Alzheimer?
De ziekte van Alzheimer is een onomkeerbare, progressieve hersenstoornis die langzaam geheugen- en denkvaardigheden vernietigt en uiteindelijk de mogelijkheid om de eenvoudigste taken uit te voeren. Bij de meeste mensen met de ziekte verschijnen de typische symptomen vanaf hun 60ste levensjaar. De ziekte wordt vrijwel nooit eerder vastgesteld. De ziekte van Alzheimer is de meest voorkomende oorzaak van dementie bij oudere volwassenen.
In het onderstaande filmpje wordt op een duidelijke manier de ziekte van Alzheimer besproken:
Geschiedenis ziekte van Alzheimer
De ziekte dankt zijn naam aan Alois Alzheimer, die deze voor het eerst beschreef in 1901. Tussen dat jaar en 1906 begeleidde Alois Alzheimer een 50-jarige vrouw in de psychiatrische inrichting van Frankfurt am Main en deed na haar dood in 1906 een autopsie op de hersenen van de vrouw. Aan de buitenkant vond hij ophopingen van eiwit, terwijl hij binnenin de hersenen grote kluwen van vezels aantrof, zogenaamde neurofibrillaire kluwen. In de jaren erop kwamen er nog tientallen van dergelijke gevallen voorbij en werd de ziekte omgedoopt tot de ziekte van Alzheimer. In 1910 Emil Kraepelin maakte de term vervolgens officieel in zijn leerboek over de psychiatrie.
Alzheimer in cijfers
De ziekte van Alzheimer komt veelvuldig voor in Nederland. Ongeveer 1 op de 10 mensen boven de 65 jaar krijgt ermee te maken. Boven de 85 jaar krijgt zelfs zo’n 50% van de mensen te maken met de ziekte. Ook het geslacht heeft invloed op de prevalentie van Alzheimer. Boven de 70 jaar komt de ziekte zo’n twee tot drie keer vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Ook is de ziekte erfelijk. Heb je dus een ouder of broer of zus met Alzheimer, dan heb je zelf ook een vergrote kans op het krijgen van de ziekte. Wereldwijd lopen er ongeveer 20 miljoen mensen rond met Alzheimer, in Nederland vertaalt zich dat naar circa 200.000. Hierbij is de verwachting dat dit aantal alleen maar oploopt, tot wel een verdubbeling in 2030.
Herkenning en verloop
Omdat ouderen als gevolg van hun leeftijd vaak met meerdere klachten en problemen gaan kampen, zal bij een toename van klachten op sociaal, lichamelijk en psychisch niveau wellicht niet altijd aan dementie gedacht worden. Zodra er geheugenproblemen ontstaan, begint vaak de gedachte aan Alzheimer. De patiënt begint te verdwalen in zijn of haar bekende omgeving, kan alledaagse zaken als boodschappen niet meer goed onthouden of heeft het huishouden steeds minder vaak onder de knie. Hierbij kunnen gevaarlijke situaties ontstaan, zoals het aanbranden van het eten.
Naarmate de ziekte vordert, beginnen de problemen de overhand te nemen tot op een niveau dat de patiënt niet meer voor zichzelf kan zorgen. Hulp van anderen raakt noodzakelijk tot zelfs essentieel. Ook neemt de weerstand van het lichaam af. De achteruitgang van de hersenen verschilt van patiënt tot patiënt, wat het verloop van de ziekte per geval anders maakt.
Diagnose van Alzheimer
Een huisarts of specialist kan de ziekte van Alzheimer vaststellen bij een patiënt. Een dergelijke specialist kan een neuroloog zijn, maar ook een arts die gespecialiseerd is in ouderdomsziekten. Zo’n arts wordt een geriater genoemd. Omdat bij ouderen vaak een combinatie van aandoeningen en klachten voorkomen, wordt eerst een indicatie gemaakt van alle psychische en lichamelijke klachten van de patiënt alsook naar sociale problemen die hierin een rol spelen. Met een gesprek om dergelijke problemen in kaart te brengen, een zogeheten anamnese, wordt de dementie vastgesteld en in welke ernst het voorkomt. Een voorbeeld van een dergelijke anamnese is de Minimal Mental State Examination, de MMSE. Hiermee worden cognitieve functies van de patiënt getest, zoals het opslaan en weergeven van informatie, tijdsbesef en logica. Verder zal er bloed worden getest en kan er een MRI-scan of een PET-scan ingezet worden om de ernst van de hersenschade in beeld te brengen.
Behandeling van Alzheimer
De ziekte van Alzheimer is een degeneratieve aandoening, dat wil zeggen dat de verschijnselen ervan steeds erger worden. Doorgaans leidt de ziekte tot de dood binnen 10 tot 15 jaar. De grootste oorzaak hiervan is het simpelweg verschrompelen van de hersenen. Een genezing van de ziekte is daarom tot op heden nog steeds niet mogelijk. Wel zijn er verschillende behandelingen beschikbaar die het lijden van de patiënten en diens omgeving kunnen verlichten, ook wel palliatieve behandelingen genoemd.
Lastenverlichting
Als de symptomen van Alzheimer pas net opduiken bij een patiënt, dan kunnen er geneesmiddelen toegediend worden die het verloop van de ziekte kunnen remmen. Een nadeel van dergelijke geneesmiddelen is het optreden van mogelijke bijwerkingen. Sommige deskundigen beweren zelfs dat dergelijke bijwerkingen niet opwegen tegen de lastenverlichting. Een groot deel van de zorg voor patiënten met Alzheimer is gericht op zorg en begeleiding. Hiermee wordt vastgesteld op welke manier een patiënt de ziekte het beste een plek kan geven in het leven, met name op het gebied van veiligheid en comfort.
Het doel van een dergelijke therapie is dan ook vaak gericht op het zo lang mogelijk thuis blijven wonen door de patiënt, voor deze in een verzorgingstehuis terechtkomt. De aanwezigheid van kinderen en kleinkinderen lijkt een positieve bijdrage hieraan te leveren. Daarnaast zijn snoezeltherapieën in opkomst, waar patiënten met licht, muziek en kleuren behandeld worden.
Tot slot
De ziekte van Alzheimer is een veelvoorkomende aandoening maar waarvoor nog geen genezing bestaat. Het grijpt sterk in op het leven van zowel de patiënt als diens naasten. De ziekte treedt vooral op boven de 65, met een sterkere prevalentie bij hogere leeftijden. Wel wordt er steeds meer bekend over de oorzaak en het verloop van de ziekten en zijn allerlei therapieën in ontwikkeling om de het verloop van de ziekte zo weinig belastend mogelijk te maken.
