Onderpresteren

Onderpresteren is het structureel minder presteren dan het op grond van zijn of haar capaciteiten zou kunnen. Onderpresteren is een veelvoorkomend verschijnsel bij hoogbegaafde mensen. Dit betekent niet dat dit niet kan optreden bij kinderen die niet hoogbegaafd zijn. Vooral kinderen die hoogbegaafd zijn presteren om verschillende redenen vaak minder dan waartoe ze in staat zijn. Verveling en motivatieproblemen zijn centrale begrippen bij onderpresteerders. Het kan verschillende oorzaken hebben dat er wordt ondergepresteerd en daarom is het niet altijd makkelijk herkenbaar, maar het is van groot belang dat onderpresteren tijdig gesignaleerd wordt.

Relatief en absoluut onderpresteren

Er wordt onderscheid gemaakt tussen twee vormen van onderpresteren, namelijk relatief onderpresteren en absoluut onderpresteren.

Relatief onderpresteren

Bij relatief onderpresteren blijven de schoolresultaten achter bij datgene wat mogelijk is gezien de capaciteiten van het kind. Het is goed mogelijk dat ze scoren als een gemiddelde leerling, maar ze halen niet het maximale uit hun mogelijkheden.

Absoluut onderpresteren

Van absoluut onderpresteren is sprake als de leerling ook achterblijft bij de rest van de klas.

Kenmerken van onderpresteren

Kenmerken die meestal bij onderpresteerders voorkomen zijn:

• Een laag werktempo.
• Een slechte werkhouding / vermijdt nieuwe leeropdrachten
• Gebrekkige concentratie / is snel afgeleid.
• Veel vragen om aandacht.
• Is ontevreden over eigen prestaties.
• Verzet zich tegen autoriteit / vertonen bovengemiddeld agressief gedrag.
• Vermijdt groepsactiviteiten.
• Is minder populair bij leeftijdsgenoten.

Leerkrachten en/of ouders dienen oog te hebben voor onverwacht goede prestaties, door bijvoorbeeld kennis van leerstof die nog niet behandeld is. Een eigenschap van onderpresteerders buiten school is dat ze dikwijls een grote drang hebben om dingen te ontdekken en uit te vinden. Tevens maken onderpresteerders veel (onnodige) fouten in werk dat van laag niveau is, terwijl moeilijker werk hen juist beter afgaat.

Onderpresteren voorkomen

Een kind is van nature leergierig, maar door een tekort aan uitdaging kan het gaan onderpresteren en de motivatie verliezen. Behalve verveling, gebeurt het soms ook omdat ze zich aanpassen aan de groep om erbij te horen en niet buiten de boot te vallen. Om onderpresteren te voorkomen en het kind te motiveren zal specifieke leerstof toegespitst op het hoogbegaafde kind aangereikt moeten worden, zodat het kind gestimuleerd wordt in de verdere ontwikkeling. Hierbij kunnen onderdelen van de reguliere leerstof geschrapt worden, zodat er tijd is voor uitdagender materiaal dat aansluit bij de capaciteiten van het kind.

Belangrijk is dat wordt gezocht naar wat het kind interesseert zodat de intrinsieke motivatie, oftewel de drijfveer van het kind zelf, gestimuleerd wordt. Het onderwijs moet qua inhoud, maar vooral qua niveau aangepast wordt. Als ouder is het wenselijk om dit te benadrukken bij de school. Goede communicatie gebaseerd op vertrouwen tussen ouders en school is hierbij noodzakelijk.

Hoewel door anderen dit mogelijk beoordeeld kan worden als niet goed voor het kind of dat het gepusht wordt door de ouders, is dit juist wel in het belang van het kind. Hoe langer onderpresteerdergedrag vertoond wordt, hoe moeilijker het wordt om weer op niveau te presteren. Als het kind zich op niet op jonge leeftijd leert te ontwikkelen, bestaat het risico dat het een gebrek van ervaring in het leren heeft, waardoor het in later onderwijs problemen ondervindt.

Tot slot

Doordat het kind geen goede studiemethode heeft, kan het ondanks de hoogbegaafdheid grote moeite hebben om diploma’s te halen in het voortgezet onderwijs. Bovendien kunnen onderpresteerders een laag of verkeerd zelfbeeld krijgen en faalangst en depressieve gevoelens ontwikkelen.