Methylfenidaat

Methylfenidaat is een stimulerend medicijn dat onder andere voorgeschreven wordt aan kinderen en volwassenen met ADHD / ADD. Gebruik jij methylfenidaat of gebruikt je kind dit stimulerende medicijn? Dan is het verstandig om je eens goed in methylfenidaat te verdiepen. Dit doe je door de informatie op deze pagina door te lezen.

Op deze pagina lees je niet alleen wat methylfenidaat precies inhoudt, maar ook hoe dit medicijn gebruikt wordt. Ook lees je meer over de bijwerkingen, het gebruik van het medicijn tijdens de zwangerschap en het geven van borstvoeding, autorijden en alcohol drinken met methylfenidaat. Tot slot lees je ook hoe je met het gebruik van dit stimulerende geneesmiddel kunt stoppen, mocht je hieraan toe zijn.

De informatie op deze pagina is interessant voor mensen die methylfenidaat gebruiken, maar ook voor ouders met een kind dat methylfenidaat gebruikt.

Wat is methylfenidaat?

Methylfenidaat is een stimulerend medicijn. Het geneesmiddel wordt voorgeschreven om de aandacht en stemming te verbeteren. De meeste mensen die methylfenidaat gebruiken, hebben ADHD. Daarnaast wordt het geneesmiddel bovendien voorgeschreven aan mensen met narcolepsie of in de palliatieve zorg.

Methylfenidaat is de naam van een werkzame stof. Deze werkzame stof zit in diverse geneesmiddelen, met ieder hun eigen merknaam. Denk hierbij aan Ritalin, Concerta, Kinecteen en Equasym XL.

Methylfenidaat bij ADHD

Kinderen en volwassenen met ADHD krijgen doorgaans gedragstherapie. Tijdens de gedragstherapie leren ze met hun aandoening om te gaan. Biedt de gedragstherapie niet voldoende verbetering? Dan kan de arts medicijnen voorschrijven. Doorgaans gaat het om een geneesmiddel met methylfenidaat, zoals Ritalin of Concerta.

Methylfenidaat kan ADHD niet laten verdwijnen. Het medicijn is slechts een hulpmiddel om de effecten van de gedragstherapie te verbeteren. Daarom wordt het geneesmiddel ook wel voorgeschreven bij kinderen en volwassenen die niet voldoende baat hebben bij de gedragstherapie bij ADHD.

Methylfenidaat bij narcolepsie

Narcolepsie is een slaap-waakstoornis. Mensen met narcolepsie hebben te maken met slaapaanvallen, ook midden op de dag. Slaapaanvallen treden voornamelijk op bij hevige emoties, zoals lachen, verdriet of schrikken.

Methylfenidaat is een stimulerend medicijn. Het medicijn werkt opwekkend en kan slaapaanvallen bij mensen met narcolepsie op deze manier voorkomen. Daarom wordt het middel niet alleen voorgeschreven aan mensen met ADHD, maar ook aan mensen die met narcolepsie en de bijbehorende slaapaanvallen kampen.

Methylfenidaat bij palliatieve zorg

Tot slot wordt methylfenidaat ook gebruikt in de palliatieve zorg. De palliatieve zorg is de zorg voor mensen met een ongeneeslijke ziekte. De zorg start in de laatste levensfase, net voor het overlijden.

Mensen die erg ziek zijn, lijden vaak veel pijn. Om de pijn te stillen krijgen ze morfine of andere pijnstillers voorgeschreven. Deze medicijnen verminderen de pijn wel, maar maken de patiënt ook suf. Om de sufheid tegen te gaan, kan er methylfenidaat voorgeschreven worden. Bovendien wordt het medicijn voorgeschreven om de patiënt wat minder depressief te maken. Het opwekkende geneesmiddel zorgt ervoor dat depressieve gevoelens in de laatste levensfase verminderen, waardoor de laatste levensfase zowel voor de patiënt als voor de omgeving van de patiënt prettiger verloopt.

Het gebruik van methylfenidaat

Heeft de dokter methylfenidaat voorgeschreven? Dan is het belangrijk om te weten hoe je dit medicijn moet gebruiken. In de bijsluiter van het geneesmiddel leer je meer over het gebruik van het medicijn. Hieronder zetten we de belangrijkste punten in de bijsluiter van het geneesmiddel voor je op een rijtje.

Hoe gebruiken?

Methylfenidaat wordt in drie varianten voorgeschreven. Je kunt de gewone tabletten krijgen van de dokter, maar je kunt ook de tabletten met verlengde afgifte krijgen. Tot slot is het ook mogelijk om capsules met verlengde afgifte te krijgen bij de apotheek.

De gewone tabletten neem je in met een half glas water. De tabletten met verlengde afgifte kun je ook met een half glas water innemen. Het is belangrijk om de tabletten niet door te kauwen bij het innemen. Doe je dit wel, dan komt de werkzame stof in de tabletten direct vrij. Dit is niet de bedoeling: de tabletten met verlengde afgifte moeten de methylfenidaat juist gedurende de dag afgeven.

Hetzelfde geldt bij de capsules met verlengde afgifte. En vind je het lastig om deze capsules in te nemen? Dan kun je de capsule ook openen, om de inhoud vervolgens over een eetlepel appelmoes te strooien. Om het medicijn in te nemen, hoef je de appelmoes alleen op te eten. Het inslikken van een grote capsule is hierdoor niet meer nodig.

Heb je regelmatig last van maag- en darmklachten na het innemen van methylfenidaat? Neem het geneesmiddel dan tijdens de maaltijd in. Door het medicijn in te nemen met voedsel, verminderen je maag- en darmklachten direct.

Wanneer gebruiken?

Gebruik je de gewone tabletten methylfenidaat? Dan zal de arts je vertellen hoe vaak je de dagdosering in moet nemen. Doorgaans is dit twee tot drie keer per dag, beginnend bij het ontbijt. Het tweede tablet neem je doorgaans rond 1 uur ’s middags in, de laatste dosis niet later dan 4 uur voor het slapengaan. Slik je het later? Dan kan het lastig worden om in te slapen. Dit is dan ook niet aan te raden.

De tabletten of capsules met verlengde afgifte neem je altijd ’s ochtends in. Sommige tabletten of capsules met verlengde afgifte moet je voor het ontbijt innemen. Andere tabletten of capsules met verlengde afgifte moet je juist na het ontbijt innemen. Wanneer je methylfenidaat precies moet slikken, lees je in de bijsluiter van het geneesmiddel. Goed om te weten: de tabletten en capsules met verlengde afgifte neem je slechts eens per dag in. Dit in tegenstelling tot de gewone tabletten, die je twee tot drie keer per dag inneemt.

Het kan zo zijn dat de tabletten of capsules met verlengde afgifte niet lang genoeg werken. In dit geval kun je, uiteraard in overleg met een arts, overstappen op de gewone tabletten methylfenidaat. Ook is het mogelijk om naast de tabletten of capsules met verlengde afgifte nog gewone tabletten te gebruiken. Deze kun je innemen op het moment dat de tabletten of capsules met verlengde afgifte niet meer goed (genoeg) werken.

Hoe lang gebruiken?

Hoe lang je methylfenidaat moet gebruiken, is afhankelijk van jouw persoonlijke situatie. Dit verschilt onder andere van de aandoening die je met methylfenidaat wil behandelen, maar ook van de ernst van je klachten.

Gebruik je methylfenidaat voor ADHD? Dan gebruik je het geneesmiddel doorgaans eerst gedurende vier weken. Vervolgens bepaal je samen met je arts of het medicijn wel of niet goed werkt. Werkt het geneesmiddel niet goed? Dan stop je met het gebruik. Werkt het wel goed? Dan kun je het gebruik voortzetten. In dit geval wordt methylfenidaat doorgaans langdurig gebruikt.

Moet je methylfenidaat langer dan een jaar gebruiken? Dan kan het zo zijn dat je arts je vraagt enkele weken per jaar te stoppen. Tijdens deze zogeheten medicijnvakantie controleer je samen met je arts of je het geneesmiddel nog wel moet en wilt gebruiken. Is het niet meer nodig om methylfenidaat te gebruiken? Dan wordt het gebruik van het geneesmiddel stopgezet.

Gebruik je methylfenidaat om de slaapaanvallen van narcolepsie te beperken? Dan blijf je het geneesmiddel langdurig gebruiken. Het medicijn kan je aandoening namelijk niet genezen, maar vermindert enkel de verschijnselen (slaapaanvallen) van de aandoening. Wil je jouw klachten op de lange termijn verminderen, dan kun je niet anders dan het een langere tijd gebruiken.

Een dosis vergeten, wat nu?

Het is erg belangrijk om methylfenidaat consequent te gebruiken. Toch kan het voorkomen dat je een dosis vergeet. Gebruik je de gewone tabletten methylfenidaat? Dan kun je jouw dosis alsnog innemen, maar dit doe je alleen als het nog minimaal 2 uur duurt voor de volgende portie. Is de volgende portie binnen de komende 2 uur, dan sla je jouw vergeten dosis over. Je kunt de volgende portie wel doorschuiven tot later op de dag. Echter, je mag methylfenidaat niet later dan 4 uur voor het slapengaan innemen.

Gebruik je methylfenidaat met verlengde afgifte? Dan mag je jouw vergeten dosis enkel innemen als het nog ochtend is. Is de middag al begonnen, dan mag je jouw vergeten dosis niet meer innemen. In dit geval werkt de methylfenidaat namelijk te lang door. Hierdoor kun je problemen krijgen om in te slapen. Kom je er de volgende dag pas achter dat je een portie vergeten bent? Dan hoef je niets te doen. Je mag namelijk nooit een dubbele dagdosering van het medicijn innemen.

De mogelijke bijwerkingen van methylfenidaat

Alle medicijnen kunnen bijwerkingen hebben. Ook bij methylfenidaat is dit het geval. Sommige mensen ervaren veel bijwerkingen bij het gebruik van dit geneesmiddel, andere mensen hebben nergens last van. Of je bijwerkingen ervaart en welke bijwerkingen dit zijn, verschilt per persoon.

Ga jij methylfenidaat voor het eerst gebruiken? Dan is het goed om van de bijwerkingen van het medicijn op de hoogte te zijn. Hieronder worden de belangrijkste bijwerkingen kort beschreven.

Bijwerkingen die soms voorkomen

Bij 10 tot 30 op de 100 mensen die methylfenidaat gebruiken, komen de volgende bijwerkingen voor.

• Hoofdpijn.
• Slapeloosheid en moeite met inslapen. Deze bijwerking komt vaker voor bij mensen die methylfenidaat te laat op de dag innemen.
• Nervositeit.
• Misselijkheid, zelden in combinatie met braken, buikpijn en/of diarree. Deze bijwerking treedt vaker in het begin van de behandeling met methylfenidaat op. Je kunt deze bijwerking verminderen door de medicatie bij het eten in te nemen.
• Een droge mond.

Bijwerkingen die zelden voorkomen

Bij 1 tot 10 op de 100 mensen die methylfenidaat gebruiken, komen de volgende bijwerkingen voor.

• Een verminderde eetlust. Hierdoor kan er gewichtsverlies optreden.
• Duizeligheid. Deze bijwerking kun je verminderen door methylfenidaat bij het eten in te nemen.
• Hartkloppingen.
• Een versnelde hartslag.
• Een verhoogde bloeddruk.
• Hartaandoeningen, waaronder hartkramp en een groter risico op een hartaanval. Zeker mensen die eerder een hartaanval hebben gehad, kunnen last krijgen van deze bijwerking.
• Prikkelbaarheid.
• Het verergeren van bestaande psychische aandoeningen, zoals geestelijke verwarring en angststoornissen. Daarom wordt methylfenidaat doorgaans niet voorgeschreven aan mensen met psychische aandoeningen.
• Tics.
• Koude handen en voeten.
• Kortademigheid, eventueel in combinatie met hoesten.
• Het verlies van de spontaniteit. Deze bijwerking kan verminderd worden door de dosering van methylfenidaat te verlagen.
• Slaperigheid en vermoeidheid.
• Een verminderd libido.
• Trillende handen.
• Spier- en/of gewrichtspijn. Ook stijfheid komt voor.
• Droge ogen.
• Wazig zien of dubbelzien.
• Overmatig zweten.

Ook kun je last hebben van huiduitslag door het gebruik van methylfenidaat. Dit duidt vaak op overgevoeligheid voor het medicijn. Bij huiduitslag is het dan ook verstandig om even bij je dokter langs te gaan, zodat hij of zij jouw uitslag verder kan onderzoeken.

Bijwerkingen die zeer zelden voorkomen

Tot slot zijn er nog enkele bijwerkingen die zeer zelden voorkomen bij het gebruik van methylfenidaat. Deze klachten komen bij minder dan 1 op de 100 mensen gebruiken voor.

Het gaat om de volgende klachten:

• Overgevoeligheid voor methylfenidaat. Hierdoor kun je huiduitslag, galbulten, jeuk en/of gewrichtspijn krijgen. In zeer zeldzame gevallen treden klachten als koorts, zwellingen in het gezicht en ernstige huidafwijkingen op.
• Depressiviteit. Deze bijwerking ontstaat zeer zelden en enkel bij jarenlang gebruik.
• Een grotere kans op hartritmestoornissen.
• Extra aanvallen bij epilepsie.
• Een iets grotere kans op een beroerte.
• Borstvorming bij mannen. Deze bijwerking verdwijnt direct als je stop met het innemen van de medicatie.

Wanneer naar de dokter?

Heb je last van een of meerdere van bovenstaande bijwerkingen? Dan hoef je niet direct een afspraak te maken bij de dokter. Zeker bij de bijwerkingen die soms voorkomen, ofwel bij 10 tot 30 op de 100 mensen die methylfenidaat gebruiken, is het niet altijd nodig om bij de dokter langs te gaan. Wel is het verstandig om een afspraak te maken bij de huisarts als je veel last hebt van een of meerdere van de bijwerkingen van methylfenidaat. Zeker als jouw klachten je beperken in je alledaagse handelingen en/of mogelijk gevaarlijk zijn, is dit verstandig. Bij twijfel raden wij je altijd aan om even bij je huisarts langs te gaan.

Sommige bijwerkingen kunnen direct verminderen door de dosis te verlagen. Bovendien kunnen bijwerkingen verminderen door methylfenidaat op een andere manier in te nemen, bijvoorbeeld bij het eten. Je dokter kan je hier meer over vertellen. Heb je veel last van een of meerdere bijwerkingen, dan is het zeker verstandig om even een afspraak te maken bij de huisarts. Mogelijk kun je jouw bijwerking(en) met de juiste dosering en/of de juiste adviezen flink verminderen of zelfs laten verdwijnen.

Methylfenidaat en andere medicijnen

Sommige medicijnen hebben een wisselwerking met andere medicijnen. Ook bij methylfenidaat is dit het geval. Het heeft bijvoorbeeld een wisselwerking met medicatie waar de werkzame stof fenelzine in zit. Deze werkzame stof zit doorgaans in medicijnen tegen depressiviteit.

Daarnaast heeft methylfenidaat een wisselwerking met de stof tranylcypromine. Ook deze stof zit doorgaans in medicijnen tegen depressiviteit. Tot slot kan het een wisselwerking hebben met sommige medicijnen tegen hiv. Je apotheker kan je vertellen om welke medicijnen het gaat.

Gebruik je een medicijn tegen depressiviteit? Check dan de bijsluiter van jouw medicijn of hier fenelzine of tranylcypromine in zit. Dit zie je onder het kopje ‘samenstelling’. Zit er felelzine of tranylcypromine in je medicijn? Dan mag je methylfenidaat niet in combinatie met jouw huidige medicatie gebruiken. Je arts kan je mogelijk een ander medicijn tegen depressiviteit voorschrijven, zodat je methylfenidaat toch mag gebruiken. Ook kan de dokter je in dit geval een alternatief voorschrijven, zodat je jouw huidige medicatie tegen depressiviteit kunt blijven gebruiken.

Zwangerschap en borstvoeding

Je kunt methylfenidaat beter niet gebruiken als je zwanger wil worden of al zwanger bent. Het is namelijk niet duidelijk of het geneesmiddel schadelijk is voor de ongeboren baby en/of de moeder. Verder mag je methylfenidaat niet gebruiken als je borstvoeding geeft. Dit medicijn komt namelijk in de moedermelk terecht. Dit betekent dat je kind methylfenidaat binnen krijgt als je borstvoeding geeft en het geneesmiddel blijft gebruiken. Dit kan voor vervelende bijwerkingen zorgen.

Autorijden, alcohol drinken en alles eten

Gebruik je methylfenidaat? Dan is het goed om te weten of je wel mag autorijden, of je alcohol mag drinken met dit geneesmiddel en of je zomaar alles kunt eten als je methylfenidaat inneemt. In onderstaande alinea’s lees je hier meer over.

Autorijden met methylfenidaat

Methylfenidaat kan bijwerkingen veroorzaken, zoals vermoeidheid, slaperigheid en nervositeit. Ook duizeligheid is een bekende bijwerking van het geneesmiddel. Heb je last van een of meerdere van deze bijwerkingen? Dan mag je niet autorijden. Het is namelijk gevaarlijk om extreem vermoeid, slaperig, nerveus of duizelig deel te nemen aan het verkeer. Ook als je veel last hebt van een of meerdere andere bijwerkingen, is het beter om niet auto te rijden. Overleg dit met je arts.

Alcohol drinken met methylfenidaat

Alcohol versterkt de bijwerkingen van methylfenidaat. Bovendien beïnvloedt alcohol het beoordelingsvermogen. Dit maakt het lastiger om het medicijn verstandig te gebruiken. Je kunt dan ook beter geen alcohol drinken als je methylfenidaat gebruikt. Vind je dit lastig? Beperk het gebruik van alcohol dan zo veel mogelijk.

Alles eten met methylfenidaat

Gebruik je methylfenidaat, dan hoef je niet op je voeding te letten. Het geneesmiddel heeft namelijk geen wisselwerking met bepaalde voedingsmiddelen. Dit betekent dat je gewoon alles kunt eten als je het medicijn inneemt.

Stoppen met het gebruik van methylfenidaat

Wil je methylfenidaat niet langer gebruiken, bijvoorbeeld omdat je veel last hebt van bepaalde bijwerkingen of omdat het geneesmiddel niet langer het gewenste effect heeft? Dan is het belangrijk om te weten dat je niet in één keer kunt stoppen met het gebruik van methylfenidaat. Je moet het gebruik van dit geneesmiddel in enkele dagen opbouwen. Doe je dit niet? Dan kun je misselijk worden, maar ook gaan trillen en beven.

Je kunt tijdelijk neerslachtig en/of verward worden als je stopt met het gebruik van methylfenidaat. Ook dit kun je voorkomen door jouw dosering langzaamaan af te bouwen. Zeker als je ADHD hebt, is dit verstandig. Stop je voorzichtig met methylfenidaat, dan voorkom je namelijk dat je weer direct terugvalt in je oude gedrag zonder het gebruik van de medicatie.

Wil je stoppen met het gebruik van methylfenidaat? Ga dan even langs bij de huisarts. De huisarts kan je vertellen hoe je jouw dosering het beste af kunt bouwen. Bovendien kan de huisarts je gedrag na het stoppen in de gaten houden. Indien noodzakelijk kan de arts je adviseren om toch weer te starten met het gebruik van methylfenidaat, bijvoorbeeld als je klachten weer helemaal terugkomen. Met de ondersteuning van een arts weet je zeker dat je op de juiste manier stopt met het gebruik.

Alternatieven voor methylfenidaat

Methylfenidaat en dan voornamelijk Ritalin wordt door een groot deel van de kinderen met ADHD / ADD gebruikt. Bij 80% van de kinderen slaat de ADHD medicatie goed aan en verbeteren de klachten die met AD(H)D te maken hebben. In een eerder artikel hebben we het al gehad of Ritalin een goede vorm van medicatie is of dat het platweg gezegd rotzooi is. Hier onder een lijstje met alternatieven:

• LTO3. Lees ook zeker even dit artikel waarin we bekijken of LTO3 een goed alternatief is voor Ritalin.
• Mindfulness als behandeling van ADHD.