De stoffen in onze hersenen hebben invloed op onze emoties. We voelen ons blij, boos, onoverwinnelijk en soms verdrietig. Een mix van verschillende stoffen zorgt ervoor dat zij deze emoties voelen, waardoor wij ook bepaald gedrag vertonen. Dopamine is één van deze stoffen, welke vooral inspeelt op beloningen wanneer wij een bepaalde actie uitvoeren. Het is een stof die niet continu in hoge mate in de hersenen aanwezig is. We maken het bijvoorbeeld aan wanneer wij eten, seks hebben of een beloning krijgen.
Iedere keer dat je een actie uitvoert die je prettig vindt, wordt er dopamine in het brein aangemaakt. Dopamine is van origine een stof die ertoe leidde dat we als mens hebben kunnen overleven. Als je bijvoorbeeld net iets gegeten hebt, stijgt het niveau van dopamine in het brein. Vandaag de dag kunnen we dopamine op ieder moment en vanuit elke hoek krijgen. De stof is dan ook langzaam een probleem aan het worden, maar toch is een dagelijkse dosis van dopamine nodig om goed te functioneren.
Inhoudsopgave
Wat is dopamine?
Dopamine is een stof die in de hersenen wordt aangemaakt. Het is zowel een neurotransmitter als een hormoon. Hierdoor speelt het een belangrijke rol in zowel het brein als het lichaam. Als neurotransmitter stuurt het activiteit aan in andere cellen in het brein. Het gedrag dat we vertonen tijdens activiteiten waar we een beloning voor krijgen is sterk verbonden met dopamine. Wanneer je iets goeds doet voor een ander dan maak je daar bijvoorbeeld zelf een lading van dopamine bij aan. Je doet iets goeds, krijgt een compliment en je voelt je daardoor goed. Het is dan ook logisch dat je in de toekomst weer eenzelfde actie onderneemt, omdat je wederom dat gevoel wilt hebben.
Vandaar dat dopamine een redelijk verslavende stof kan zijn. Het is ook gelinkt aan drugs, alcohol en tabak. Bij het roken van een sigaret maak je bijvoorbeeld dopamine aan: je voelt je gelukkiger door het roken van de sigaret. Daardoor is het voor het brein prettig als er binnenkort weer eenzelfde gevoel gecreëerd kan worden. Je rookt dan nog een sigaret, omdat je dan wederom die geluksstoffen in het brein krijgt. Uiteindelijk rook je meerdere keren per dag een sigaret, omdat je continu op zoek bent naar dat gelukkige gevoel dat dopamine geeft zodra je die sigaret opsteekt.
En dit geldt ook voor veel andere activiteiten. Zo wordt er dopamine aangemaakt wanneer jij een nieuwe ‘like’ krijgt op jouw Instagram-foto. Dit voelt goed, want iemand anders waardeert de foto die jij hebt geplaatst. Dus ga je terug naar de applicatie en plaats je nog een foto, want je wilt dat anderen wederom een leuke reactie en een ‘like’ achterlaten. Voor je het weet ben je continu bezig op Instagram en ben je er op ieder moment van de dag mee bezig. Dit is zonde, want het kost veel tijd, maar voor het brein maakt dat niet uit. Die is tenslotte weer op zoek naar dat geluksgevoel dat jij kreeg toen jij die likes op jouw foto van de ander kreeg.
Dit doet dopamine in het lichaam
Dopamine reguleert veel verschillende rollen in ons leven. Daarom is het een belangrijke stof die je op een goed niveau moet aanmaken. Hieronder lees je welke rollen dopamine in ons lichaam speelt.
Dopamine en bewegen – een tekort aan dopamine is gelinkt aan het minder goed functioneren van onze ledematen. Dit is ook de reden dat een dopamine-tekort kan worden verbonden met Parkinson. Het is al op vroege leeftijd belangrijk dat iemand voldoende van deze stof aanmaakt. Indien dit niet het geval is, zal dit op latere leeftijd ook een groot probleem zijn. Een verlaagde aanmaak van dopamine zal ertoe leiden dat ledematen niet goed bewegen, omdat het brein en het lichaam niet goed met elkaar zijn verbonden.
Zorgen voor een goed geheugen – de stof is gelinkt aan een goed functionerend geheugen. Zelfs een kleine verhoging of verlaging van dopamine kan er al toe leiden dat het geheugen niet goed functioneert. Je onthoudt daardoor minder informatie of kan minder goede connecties leggen tussen verschillende soorten informatie. Uiteindelijk kan een langdurig tekort aan dopamine ertoe leiden dat informatie gedurende een periode niet goed wordt opgeslagen.
Dopamine en aandacht – niet goed kunnen focussen is een groot probleem voor mensen die niet voldoende dopamine aanmaken. Zij zijn sneller afgeleid waardoor zij zich niet goed op taken kunnen focussen. Een tekort aan dopamine kan onder andere leiden tot ADD.
Beloningen in het brein – beloningen zijn belangrijk voor ons brein. Als we goed werk leveren dan maken we hier dopamine bij aan. Dit leidt ertoe dat we dit gedrag nogmaals zullen vertonen. Als de beloning uitblijft, maken we ook geen dopamine aan. We zijn op dat moment dus niet gestimuleerd om dit gedrag nogmaals te vertonen. In plaats daarvan krijgen we een afkeer van deze activiteit, omdat we niet de gewenste stoffen in de hersenen aanmaken.
Dopamine en geluk – uiteindelijk wil je een bepaalde mate van geluk voelen in het leven. Dopamine zorgt daarvoor. Als we ons gelukkig voelen, betekent dit dat we voldoende dopamine aanmaken. Er is op dat moment een bepaalde hoeveelheid geluk in ons brein aanwezig. Voel jij je daarentegen ongelukkig? Dan kan dit een indicatie zijn dat jij op dit moment niet voldoende dopamine aanmaakt.
Dopamine bij verslavingen – dopamine is een verslavende stof als we daar hoge pieken van binnenkrijgen. Drugs- en alcoholverslavingen zijn het gevolg van een hoge aanmaak van dopamine op moment dat we drugs gebruiken of alcohol nuttigen. Het geeft ons een gelukkig gevoel. De volgende keer dat wij ons niet gelukkig voelen, probeert het brein weer een manier te vinden om dat geluk wel weer te krijgen: het heeft een nieuwe boost in dopamine nodig. En die boost kun je uit drugs en alcohol halen, zo weet het brein. Dus zul je sneller geneigd zijn om wederom drugs te gebruiken of alcohol te nuttigen.
Dopamine en slapen – om goed te slapen heb je een verlaging in dopamine nodig. Gedurende de dag maakt ons brein meer dopamine aan; we voelen ons daardoor ook wakker. Naarmate de dag vordert, zal de hoeveelheid dopamine in ons brein afnemen. Dit zorgt ervoor dat we ons minder wakker voelen, dus voldoende het gevoel hebben dat we moe zijn. Dit leidt ertoe dat we gemakkelijker in slaap vallen.
Motivatie in ons brein – de hoeveelheid dopamine stijgt niet alleen wanneer we beloond worden voor een bepaalde taak. Je ervaart ook een kleine boost voordat je een bepaalde activiteit uitvoert. Deze kleine boost helpt om de motivatie te krijgen om een activiteit uit te voeren. Als sporten jou een goed gevoel geeft dan betekent dit dat jij er meer dopamine door aanmaakt. Op het moment dat jij wilt gaan sporten, merk je ook weer een verhoogd niveau van dopamine in het brein.
Creativiteit van het brein – dopamine zorgt voor meer connecties in ons brein. Dit kan ook tot ongewone connecties leiden. Je komt sneller tot creatieve oplossingen doordat je verschillende soorten informatie met elkaar kunt combineren. Daarom is een goede aanmaak van dopamine belangrijk om creatief te zijn.
Dopamine en stress
Dopamine heeft een sterke connectie met stress. Het draait er niet om dat een verlaagde hoeveelheid aan dopamine tot stress leidt, maar juist dat een te hoge mate van stress leidt tot minder dopamine. Bij stress ervaren we een soort ‘vecht of vlucht’-gevoel. De hormonen ervaren pieken en dalen waardoor het brein niet goed functioneert. Je wilt zo snel mogelijk uit de stressrijke situatie komen, want uiteindelijk moeten de hormonen weer terug naar een normaal niveau.
Maar financiële stress, een baan die je niet leuk vindt, vervelende relaties en andere omstandigheden kunnen tot een langdurig gevoel van stress leiden. Dit betekent dat het brein continu pieken en dalen ervaart op het gebied van hormonen. Het is niet goed voor de hoeveelheid dopamine in ons brein, omdat deze te veel schommelt. Je wilt af en toe kleine pieken in dopamine ervaren, maar bij hoge stress is het moeilijk om hier een goede balans in te vinden. Dit is ook de reden dat mensen die veel gestresst zijn moeite hebben om vreugde uit activiteiten te halen die zij daarvoor juist wel weer prettig vonden om uit te voeren.
Dit kan een zeer ongelukkig gevoel geven, wat bijna op een depressie lijkt. Daar gaan we later in dit artikel dieper op in. Het is moeilijk tijdens een hoge mate van stress om je gelukkig te voelen. Het brein kan minder goed connecties maken door middel van neurotransmitters, omdat het uiteindelijk veel te veel impulsen in het hoofd heeft. Het geluk wordt dus letterlijk tegengehouden door een overstimulatie van het brein als resultaat van een hoge mate van stress. Het is tijdens stressvolle periodes daarom vooral belangrijk dat je eerst probeert de stress op te lossen, uiteindelijk zal dit helpen om de aanmaak van hormonen in het brein weer te reguleren.
Burn-out door dopamine-tekort
Dopamine en serotonine zijn nodig om ons brein goed te laten functioneren. Een hoge mate van stress leidt tot een flinke schommeling. Dit kan na verloop van tijd zelfs leiden tot een burn-out. Je maakt op dat moment te weinig dopamine en serotonine aan. Bij een tekort haal je geen plezier meer uit taken die normaal gesproken wel voldoening gaven. Dezelfde taken leveren geen dopamine of serotonine in, terwijl je wel continu door blijft gaan om te zorgen dat je dat gevoel weer terugkrijgt.
Je sluit je mentaal dus af van andere taken die op dit moment niet belangrijk lijken, omdat je juist het gevoel van een hogere mate van dopamine en serotonine wilt ervaren. Hier steek je ontzettend veel tijd in, want het brein wil dit prettige gevoel weer ervaren. Maar hoe hard je er ook aan werkt, en hoeveel tijd je er ook in steekt, het zal geen verschil brengen in de mate van dopamine en serotonine die je ervaart. Dus terwijl je alle energie en tijd die jij hebt in deze taken steekt, ervaar je niet nogmaals het gelukkige gevoel dat jij al die jaren al gekend hebt. Het lichaam en brein hebben steeds minder energie, waardoor je mentaal flink wordt overbelast.
Bij een burn-out ben je te veel belast met alle taken die jij moet uitvoeren. Dus naarmate jouw brein meer drang ervaart om die taken uit te voeren, trek jij jezelf helemaal leeg en houd je geen energie meer over. Het lijkt alsof je maar half zo productief bent als jij normaal bent (maar je wilt wel jouw productiviteit verhogen). Dit betekent dat je dus minder energie hebt voor taken die normaal gesproken ook geluk leveren, zoals sporten en een goed gesprek met iemand die jou dierbaar is. Je maakt dus ook veel minder dopamine aan, want je gaat niet meer actief aan de slag met deze dopamine-opwekkende activiteiten.
Dopamine en depressie
Een tekort aan dopamine kan ertoe leiden dat jij je depressief voelt. Je voelt niet meer het geluk dat je normaal gesproken wel ervaart. Bij een depressie heb je geen balans binnen de hormonen die in ons brein actief zijn. Het kan steeds slechter worden naarmate de tijd vordert, omdat je bijvoorbeeld niet op tijd stappen onderneemt om te zorgen dat jij jouw dopamine verhoogt. Veel mensen takelen langzaam af en worden steeds depressiever doordat zij geen activiteiten uitvoeren die dopamine opwekken. En dat is helemaal niet raar.
Bij een depressie heb je een tekort aan geluk en dit leidt ook tot een tekort aan energie. Je voelt je onder andere minder energiek om te gaan sporten, terwijl een goede sportsessie juist zorgt voor meer dopamine in het brein. Zoals je je kunt voorstellen, leidt dit tot steeds meer problemen. De meeste mensen slaan als eerst zulke activiteiten over, maar langzaamaan ga je ook steeds meer andere activiteiten overslaan. De mate van depressie die jij gedurend deze periodes ervaart wordt daardoor ook steeds erger. Je gaat gedurende deze momenten ook op zoek naar andere bronnen van dopamine om te zorgen dat je toch nog een beetje van deze stof aanmaakt.
Dit leidt er ook toe dat mensen die langzaamaan depressief worden meer drugs en alcohol zullen gebruiken. Op dat moment ben je op zoek naar een snelle dosis dopamine; deze stoffen zorgen ervoor dat je deze boost in dopamine al snel ervaart. Men doet daarmee in principe aan zelfmedicatie. Je zoekt nieuwe bronnen van dopamine die snel en gemakkelijk verkrijgbaar zijn. Dit is ook te linken aan het eten van meer suiker, omdat je ook daar een snelle boost van dopamine van krijgt. Hetzelfde geldt voor televisiekijken, videospelletjes spelen of langdurig op jouw smartphone zitten. Alle bronnen die normaal gesproken dopamine aanmaken lijken te veel tijd en energie te kosten, terwijl de snelle dopamine-boosts altijd en overal verkrijgbaar zijn. Het leidt dus tot een slecht patroon dat over een langere periode voor veel problemen kan leiden zorgen.
Wat houdt een tekort aan dopamine in?
Ons brein heeft voldoende dopamine nodig om goed te functioneren. We voelen ons daardoor gelukkig. Maar het leidt ook tot een gemotiveerde levensstijl waarin we continu de juiste keuzes maken. Bovendien zorgt voldoende dopamine ook voor een betere creativiteit. Je wilt dus voldoende dopamine aanmaken, want anders kun je geen gebruik maken van deze vele voordelen.
Een tekort aan dopamine houdt in dat je gedurende de dag niet voldoende dopamine aanmaakt. Het brein heeft geen reguliere aanmaak aan dopamine maar ervaart continu pieken en dalen. Je kunt je voorstellen dat dit niet gezond is, maar juist tot veel problemen in het dagelijks leven kan leiden. Er is geen balans binnen de hormonen, daarbij functioneren neurotransmitters niet zoals zij behoren te functioneren. Al met al leidt dit tot veel problemen.
Je dient dan ook goed te kijken wat jij kunt doen om te zorgen dat jouw dopamine weer naar een normaal niveau terugkeert. Alleen dan kun je het tekort aan dopamine op een goede manier oplossen. Dit helpt onder andere om weer nieuwe motivatie te vinden om langzaam uit een depressieve status te komen, maar zorgt dat jij meer gemotiveerd, creatiever en gelukkiger bent.
Tips om jouw dopamine te verhogen
In ons dagelijks leven zijn er veel activiteiten die we kunnen uitvoeren om te zorgen dat we meer dopamine in de hersenen aanmaken. Dit is nodig om weer een balans in het brein te krijgen. Hieronder vind jij meerdere tips die helpen om de mate van dopamine weer te reguleren.
1. Los eerst alle stressfactoren op
Zoals jij op deze pagina hebt gelezen, zorgt stress voor een slechte balans bij de aanmaak van dopamine. Je ervaart te veel pieken en dalen. Je dient daarom eerst de stressfactoren in jouw leven op te lossen. Zo kun jij jouw mate van stress verminderen. Wat zijn de problemen waar jij op dit moment mee kampt in het leven die ertoe leiden dat jij veel stress ervaart? Door goed naar deze problemen te kijken en uit te zoeken of anderen jou hierbij kunnen helpen, zul je merken dat je ook veel minder stress ervaart. Wellicht zijn de problemen die tot stress leiden niet direct deze week op te lossen, maar uiteindelijk zul je de problemen oplossen en dus ook minder stress ervaren.
2. Zorg dat jij voldoende sport
Sporten is ontzettend belangrijk voor ons lichaam, maar ook ons brein heeft profijt van regelmatige sportsessies. Plan daarom meerdere sessies per week in. Tijdens het sporten ervaar je een soort ‘high’, ook wel de runners high genoemd. Dit is het prettige gevoel dat je na verloop van tijd tijdens een sessie ervaart. Je wilt dit gevoel regelmatig ervaren, want het leidt ertoe dat je ook echt steeds gelukkiger wordt. De cyclus van stress en een te lage aanmaak van dopamine wordt op deze manier langzaam opgelost.
3. Houd een vast slaapschema aan
Dopamine zorgt ervoor dat wij beter slapen, maar voldoende slaap zorgt ook voor een betere balans van hormonen. Probeer iedere nacht minimaal 8 uur te slapen. Soms heb je ook wat meer rust nodig, probeer dit dan in het weekend in te plannen. Zo houd je gedurende de dag ook voldoende tijd over om alle andere activiteiten die zorgen voor meer dopamine uit te voeren. Het duurt even voordat je aan een nieuw slaapschema went, maar na verloop van tijd heb je dit steeds beter in de hand.
4. Voer geen activiteiten uit die voor snelle dopamine zorgen
Blijf weg van activiteiten die voor snelle dopamine zorgen, dit zorgt er alleen maar voor dat jij in die flow blijft hangen. Zorg er in plaats daarvan voor dat je dit gedrag vervangt met andere bronnen van dopamine. Stop je bijvoorbeeld met roken? Vervang dat dan met sporten. Wil jij jouw smartphone minder gebruiken? Plan dan afspraken met vrienden en familie in om een kop koffie te drinken. Snelle dopamine zorgt alleen maar voor een slechte balans in het brein, het helpt je niet om daadwerkelijk gelukkig te worden.
5. Richt je op lange termijn-doelen
Lange termijn-doelen zorgen voor een sterk gevoel van motivatie. Je werkt continu naar een nieuw punt toe. Dit leidt ook tot dopamine. Stel je maar eens voor hoe iemand die Olympisch goud zich voelt als hij of zij zich nu al bedenkt hoe zij zich zullen voelen als zij daar echt op het podium staan. Deze gedachte biedt de nodige motivatie om vandaag te gaan sporten. Lange termijn-doelen zijn ontzettend belangrijk voor de aanmaak van dopamine in ons brein.
6. Begin met meditatie
Stress is een groot probleem dat in de weg staat om goed te functioneren. Meditatie helpt om onze gedachten even te stil te zetten. Je blijft op dat moment dus ook even weg van de stressvolle gedachten. Een dagelijkse sessie van 10 tot 20 minuten zorgt dat het brein steeds minder impulsen ervaart. Je wordt daardoor rustiger en ervaart dan ook veel minder problemen om dopamine aan te maken. Het kan een ontzettend effectieve methode zijn om de aanmaak van dopamine weer naar een normaal niveau te brengen.
7. Luister naar goede muziek
Muziek speelt een belangrijke rol in ons leven. Het kan helpen om de aanmaak van dopamine te stimuleren. Het ligt wel aan de muziek die jij luistert. Sombere muziek kan ook tot sombere gedachten leiden. Maar motiverende muziek kan juist leiden tot een hogere aanmaak van dopamine. Stel jouw eigen afspeellijsten samen en zorg dat je vooral naar muziek luister die een positief gevoel geeft. Door hier langdurig naar te luisteren, zul je ook steeds positiever in het leven staan.
