Bipolaire stoornis

Een bipolaire stoornis is één van de psychische aandoeningen die je als jonge volwassene kunt krijgen. Een bipolaire stoornis wordt ook wel een manische depressie genoemd. Van de Nederlandse bevolking van 18 tot 65 jaar kreeg 1,3 procent de diagnose bipolaire stoornis. Dit percentage is laag, maar toch kan het gebeuren dat jij een bipolaire stoornis krijgt of dat je partner de diagnose van een bipolaire stoornis krijgt. In dit geval is het goed om te weten wat deze psychische aandoening precies inhoudt.

Op deze pagina lees je meer over de bipolaire stoornis. Zo lees je niet alleen wat deze aandoening inhoudt, maar ook wat de oorzaken van de bipolaire stoornis zijn, hoe je de stoornis kunt herkennen en hoe de stoornis behandeld wordt. Ook krijg je op deze pagina enkele tips om met jouw eigen bipolaire stoornis om te gaan en op de juiste manier om te gaan met een bipolaire partner.

Wat is een bipolaire stoornis?

Een bipolaire stoornis is een ziekte met manische perioden, hypomane perioden en depressieve perioden. In de manische periode ben je opgewekt, actief en zelfverzekerd en in de depressieve periode ben je somber en passief. De manische-, hypomane- en depressieve perioden worden afgewisseld met klachtenvrije perioden, die de ene keer langer en de andere keer korter duren.

Heb je een bipolaire stoornis, dan kun je hier in je dagelijks leven veel last van hebben. In de klachtenvrije perioden ben je gewoon jezelf, maar in de manische en depressieve perioden lijk je wel een ander mens. Dit is overigens niet alleen lastig voor jezelf, maar ook voor je directe omgeving. Heeft jouw partner een bipolaire stoornis, dan kun je hier veel last van hebben. Het is namelijk niet gemakkelijk om op de juiste manier met een bipolaire partner om te gaan.

De oorzaken van een bipolaire stoornis

De bipolaire stoornis begint doorgaans in de vroege volwassenheid. Toch is het absoluut niet te voorspellen wie de stoornis wel krijgt en wie niet. Er is namelijk niet specifiek één oorzaak voor de stoornis aan te wijzen. Wel zijn er meerdere risicofactoren. Deze worden hieronder kort beschreven.

Erfelijke factoren

Erfelijke factoren spelen een grote rol bij het ontstaan van de stoornis. Heeft je ouder een bipolaire stoornis, dan is de kans groot dat je deze stoornis zelf ook krijgt. Je krijgt niet automatisch een bipolaire stoornis als een van je ouders deze stoornis ook heeft, maar de kans op de stoornis is wel 10 tot 20 procent groter als een van je ouders bipolair is.

Sociale factoren en omgevingsfactoren

Er zijn diverse sociale factoren en omgevingsfactoren die een rol spelen bij het ontstaan van een bipolaire stoornis. Volwassenen die cannabis gebruiken, hebben bijvoorbeeld vijf keer zoveel kans een bipolaire stoornis te ontwikkelen. Zo zijn er diverse sociale factoren en omgevingsfactoren die als risicofactoren gezien kunnen worden voor de bipolaire stoornis.

Traumatische jeugdervaringen

Heb je een bepaalde traumatische jeugdervaring, dan heb je ook meer kans bipolair te worden. Dit betekent niet dat alle mensen met traumatische jeugdervaringen een bipolaire stoornis krijgen. Slechts bij een enkeling is dit het geval. Wel kunne risicofactoren elkaar versterken. Heb je een bipolaire ouder en ben je vroeger mishandeld of misbruikt (traumatische jeugdervaring), dan heb je nog meer kans een bipolaire stoornis te ontwikkelen.

De kenmerken van een bipolaire stoornis

Als je een bipolaire stoornis hebt, heb je last van manische periodes, hypomane periodes en depressieve periodes. Iedere periode ziet er weer heel anders uit. Daarom beschrijven we de kenmerken van een bipolaire stoornis per periode: de manische periode, de hypomane periode en de depressieve periode.

De kenmerken van de manische periode

De manische periode is een duidelijk herkenbare periode met een voortdurend verhoogde stemming. Je voelt je simpelweg geweldig als je in de manische periode zit. Je hebt veel energie, je voelt je zelfverzekerd en je hebt het idee dat je de hele wereld aan kunt. De manische periode duurt minimaal een week.

Zit je in de manische periode, dan vertoon je minimaal drie van de volgende verschijnselen:

• Je hebt een opgeblazen gevoel van eigenwaarde: je hebt grootheidsideeën.
• Je hebt minder behoefte aan slaap. Ook als je slechts enkele uren hebt geslapen, voel je je uitgerust.
• Je bent spraakzaam en voelt echt de drang om veel en lang te spreken.
• Je ervaart drukke en jagende gedachten, de hele dag door.
• Je bent gemakkelijk afgeleid en kunt je moeilijker concentreren.
• Je onderneemt veel doelgerichte activiteiten. Niet alleen op het werk of op school, maar ook in het huishouden of op sociaal gebied.
• Je voelt je rusteloos.
• Je houdt je veel bezig met aangename activiteiten, soms met een grote kans op pijnlijke gevolgen. Denk hierbij aan zakelijk onverstandige investeringen, maar ook aan overspel.

In feite verlies je simpelweg het zicht op de realiteit. Je koopt bijvoorbeeld dingen die je niet kunt betalen of je gaat ineens vreemd, terwijl je eigenlijk veel van je partner houdt. Problemen zie je niet, al ziet je omgeving deze problemen uiteraard wel. Op waarschuwingen reageer je geprikkeld en afwijzend. Vaak heb je zelf niet door dat je je anders gedraagt, maar word je hierop gewezen door je omgeving.

De kenmerken van de hypomane periode

De kenmerken van de hypomane periode lijken een beetje op de kenmerken van de manische periode. Wel duurt de hypomane periode vaak korter dan de manische periode, namelijk minimaal vier dagen. Ook zijn de kenmerken van de hypomane periode minder heftig dan de kenmerken van de manische periode. Hierdoor worden mensen in de hypomane periode minder beperkt dan mensen in de manische periode. Niet alleen op het werk, maar ook in sociale interacties en dergelijke.

De kenmerken van de depressieve periode

Na de manische periode of hypomane periode kom je uiteindelijk in de depressieve periode terecht. Dit kan direct gebeuren, maar ook met een klachtenvrije periode tussendoor. In de depressieve periode vertoon je meerdere van de volgende verschijnselen:

• Je bent besluiteloos.
• Je voelt je ontzettend moe. Je hebt echt het idee dat je helemaal niets kunt doen, omdat je zo ontzettend moe bent.
• Je voelt je waardeloos.
• Je hebt geen belangstelling meer voor anderen, maar ook niet voor je hobby’s of andere gewone zaken in het leven.
• Je kunt je moeilijk concentreren.
• Je hebt minder eetlust of zelfs helemaal geen eetlust meer.
• Je hebt slaapproblemen.
• Je ervaart verschillende lichamelijke klachten, waaronder hoofdpijn, buikpijn en/of rugpijn.

Sommige mensen hebben in de depressieve periode zelfs de wens om dood te zijn. Ze voelen zich zo ontzettend rot, dat ze liever een einde maken aan hun leven. Er zijn ook mensen die inderdaad proberen een einde aan hun leven te maken, al komt dit niet vaak voor.

De behandeling van een bipolaire stoornis

De bipolaire stoornis is niet te genezen. Wel is er een behandeling om de klachten van de stoornis te verminderen. Door deze behandeling heb je minder last van de kenmerken van de manische- en hypomane periode, maar heb je ook minder last van de kenmerken van de depressieve periode.

De behandeling van de bipolaire stoornis bestaat uit drie onderdelen, namelijk de behandeling met medicijnen, educatie en voorlichting en zelfmanagement. Deze onderdelen worden kort beschreven in onderstaande alinea’s.

De behandeling met medicijnen

Medicijnen zijn erg belangrijk voor mensen met een bipolaire stoornis. Medicijnen helpen de stemmingswisselingen van een bipolair persoon namelijk onder controle te brengen, zowel tijdens de manische- en hypomane periode als tijdens de depressieve periode. Zit je in een symptoomvrije periode, dan helpt je medicatie je lichaam om een volgende episode te voorkomen.

Voor je medicijnen krijgt voor een bipolaire stoornis, moet deze stoornis uiteraard eerst geconstateerd worden. Pas als je officieel de diagnose van een bipolaire stoornis hebt gekregen, krijg je de juiste medicijnen om deze stoornis te behandelen. Welke medicatie je precies krijgt, is afhankelijk van diverse factoren. Denk hierbij aan je leeftijd, maar ook aan de klachten die je ervaart en de ernst van jouw stoornis.

Educatie en voorlichting

Als je een bipolaire stoornis hebt, is het belangrijk zo veel mogelijk over deze stoornis te weten te komen. Er zijn vele educatiemiddelen over de bipolaire stoornis opgesteld. Deze educatiemiddelen, waaronder folders en cursussen, krijg je voorgesteld als er een bipolaire stoornis geconstateerd is. Door educatie en voorlichting lees je niet alleen wat de stoornis precies inhoudt, maar ook hoe de stoornis behandeld kan worden en hoe je kunt leven met een bipolaire stoornis. Ook de mensen in je directe omgeving kunnen educatie en voorlichting krijgen, zodat ze op de juiste manier met jouw stoornis om kunnen gaan. Dit is niet verplicht, maar wel verstandig.

Zelfmanagement

Als je een bipolaire stoornis hebt, is het belangrijk dat je goed om kunt gaan met de symptomen, de behandeling en de gevolgen van de stoornis. Daarom bestaat de behandeling van de stoornis ook uit zelfmanagement. Er zijn diverse methoden voor zelfmanagement, waaronder de lifechart-methode en het opstellen van een noodplan, Samen met je arts bepaal je welke methode van zelfmanagement het beste bij jou en jouw stoornis past.

Zelf omgaan met een bipolaire stoornis

Heb jij een bipolaire stoornis? Dan geven wij je graag enkele tips om op de juiste manier met deze stoornis om te gaan. Uiteindelijk leer je langzaam maar zeker vanzelf met de stoornis te leven, maar zeker in het begin zal dit lastig zijn. Onderstaande tips zijn dan ook zeker interessant voor mensen die sinds kort moeten leven met een bipolaire stoornis en nog niet zo goed weten hoe ze dit moeten doen.

Tip 1: neem altijd je medicatie

Ook als je je goed voelt, is het belangrijk je medicatie te blijven nemen. Levert je medicatie problemen voor je op, zoals vervelende bijwerkingen? Dan bespreek je dit met je arts. Wellicht kan jouw medicatie aangepast worden, zodat je minder last hebt van vervelende bijwerkingen. Het is in ieder geval niet verstandig te stoppen met je medicatie, ook niet als je in een klachtenvrije periode zit.

Tip 2: betrek een naaste bij je behandeling

Veel mensen met een bipolaire stoornis staan er helemaal alleen voor. Zij letten zelf op hun medicatie, gaan alleen naar de gesprekken met hun behandelaar en betrekken verder niemand bij hun stoornis. Dit is niet zo gek, maar het is toch veel beter om een naaste bij je behandeling te betrekken. Niet alleen door hem of haar te vertellen hoe je je voelt, maar ook door hem of haar af en toe mee te nemen naar je behandelaar. Dit is overigens niet alleen prettig voor jezelf, maar ook voor de naaste in kwestie. De behandelaar kan hem of haar namelijk tips geven om op de juiste manier om te gaan met jouw manische- en depressieve periodes. Deze tips kunnen jouw naaste echt helpen met jou en je stoornis om te gaan.

Tip 3: maak het niet te druk voor jezelf

Als je een bipolaire stoornis hebt, is het belangrijk om je leven niet te druk te maken voor jezelf. Dit betekent onder andere dat je niet te veel activiteiten tegelijkertijd oppakt. Heb je het druk op je werk, dan zorg je ervoor dat je sociale leven wat minder druk is. Heb je bepaalde sociale verplichtingen, dan doe je het wat rustiger aan op je werk. Ook is het beter situaties te vermijden waarvan je weet dat ze veel spanningen opleveren. Door dit soort situaties toch op te zoeken, kun je een volgende episode namelijk ook triggeren.

Tip 4: trek op tijd aan de bel

Heb je het idee dat het mis dreigt te gaan en je in een volgende episode komt? Trek dan op tijd aan de bel. Niet alleen bij je behandelaar, maar ook bij je omgeving. Trek je op tijd aan de bel, dan kan de volgende episode mogelijk nog voorkomen worden. Ben je te laat, dan is dit niet meer mogelijk en kom je helaas in de volgende manische- of depressieve episode.

Tip 5: zorg voor regelmaat

Voor mensen met een bipolaire stoornis is regelmaat in het dagelijkse leven erg belangrijk. Sta op tijd op, eet drie keer per dag en ga op tijd naar bed. Door jouw regelmaat vast te houden in je manische- en depressieve periodes, kun je beter met deze episodes omgaan.

In je manische periode heb je misschien minder behoefte aan slaap, maar toch is het verstandig om op tijd naar bed te gaan. In je depressieve periode heb je meer behoefte aan slaap en heb je nergens zin in, maar is het niet verstandig om de hele dag in bed te liggen. Weet je aan je regelmaat vast te houden in je moeilijke periodes, dan is de kans groter dat jouw manische- of depressieve periode sneller voorbij gaat.

Tip 6: beweeg voldoende

Mensen met een bipolaire stoornis moeten voldoende rust nemen, maar beweging is ook erg belangrijk. Je hoeft niet iedere dag te gaan sporten, maar het is wel verstandig om minimaal 30 minuten per dag te bewegen. Je kunt even gaan hardlopen, maar rustig wandelen is ook hartstikke goed. Ook kun je voldoende bewegen door de auto te laten staan en iedere dag met je fiets naar je werk te gaan.

Tip 7: leer jezelf enkele ontspanningsoefeningen

Zowel in je manische periodes als in je depressieve periodes kunnen ontspanningsoefeningen je helpen om je beter te voelen. Daarom is het verstandig jezelf enkele ontspanningsoefeningen aan te leren. Ook als je moeite hebt in slaap te komen, kun je ontspanningsoefeningen doen. Door deze oefeningen kom je meer tot rust en is het gemakkelijker in slaap te komen.

Er zijn vele verschillende ontspanningsoefeningen die je kunt doen om wat meer tot rust te komen. Veel van deze oefeningen zijn gewoon online te vinden. Door je in enkele oefeningen te verdiepen en deze een paar keer te herhalen, weet je precies wat je moet doen in een onrustige periode. Je kunt de oefeningen ook voor jezelf opschrijven, zodat je ze altijd terug kunt vinden als je behoefte hebt aan ontspanning.

Omgaan met een bipolaire partner

Heb je zelf geen bipolaire stoornis, maar heb je een relatie met een bipolaire man of vrouw? Dan krijg je helaas ook te maken met de vele kenmerken en gevolgen van deze stoornis. Daarom is het ook voor jou belangrijk om je te verdiepen in de bipolaire stoornis en te leren hoe je met deze stoornis om moet gaan.

Onderstaande tips richten zich op de naaste van een bipolaire man of vrouw. Je kunt de tips gebruiken om op de juiste manier met jouw bipolaire partner om te gaan, maar je kunt de tips ook gebruiken als je een bipolair kind hebt, als je beste vriend(in) een bipolaire stoornis heeft of als een van je ouders een bipolaire stoornis heeft.

Tip 1: help je partner de symptomen te herkennen

Een persoon met een bipolaire stoornis heeft zelf vaak niet in de gaten dat zijn of haar gedrag verandert. Dit betekent dat een bipolair persoon de manische- en depressieve periodes zelf vaak niet aan ziet komen. Als partner kun je dit veel beter zien. Het is belangrijk je partner tijdig te wijzen op veranderend gedrag, om een eventuele aanval te voorkomen. Heb je het idee dat je partner zich veel opgewekter gedraagt dan normaal? Dan kan er een manische periode aan komen. Je mag je partner hier best op wijzen. Is je partner juist veel neerslachtiger, somberder en depressiever? Dan zit er een depressieve episode aan te komen. Ook hier kun je je partner op wijzen.

De kans is groot dat jouw partner je zorgen niet deelt. Hij of zij denkt, zelfs middenin een manische- of depressieve periode, dat er niets aan de hand is. Toch is het belangrijk je zorgen te blijven delen, al wordt er niet naar geluisterd. Zelfs als je partner je niet echt gelooft, kan een aanval voorkomen worden door je zorgen te delen.

Tip 2: ga samen naar de dokter

Je hoeft niet iedere keer mee als je partner een afspraak heeft met zijn of haar behandelaar, maar af en toe is dit zeker verstandig. Door mee te gaan naar de afspraken van je partner, blijf je namelijk betrokken in zijn of haar behandeling. Ook kun je jouw zorgen met de behandelaar delen, als deze er zijn. Zeker als je het idee hebt dat je partner jouw zorgen niet deelt, is dit verstandig. Jij kan de behandelaar van je partner een duidelijk beeld geven van de huidige situatie, ook als je partner dit zelf niet kan.

Extra tip: schrijf voor jezelf de dingen op die jij denkt dat belangrijk zijn. Vertoont je partner afwijkend gedrag? Dan schrijf je dit even op. Heeft je partner iets vreemds gezegd? Dan kun je dit ook even opschrijven, als jij denkt dat dit van belang is voor de behandeling van de stoornis van je partner. Alles wat je aan de dokter door wil geven, schrijf je op. Zo weet je zeker dat je niets belangrijks vergeet te zeggen als je eenmaal samen bij de dokter zit.

Tip 3: wees niet overbeschermend

Als je partner in een manische periode of depressieve episode zit, is het belangrijk er zo veel mogelijk voor hem of haar te zijn. In een klachtenvrije periode is dit minder van belang. Natuurlijk ben je er voor je partner, maar je bent absoluut niet overbeschermend. Overbeschermend gedrag is niet alleen slecht voor je partner, maar ook niet prettig voor jezelf. In de juiste periodes ben je absoluut voor honderd procent beschikbaar voor je partner, maar in rustige periodes is dit helemaal niet nodig. Het zal even wennen zijn, maar uiteindelijk leer je vanzelf in de juiste periodes overbeschermend te zijn en in andere periodes juist wat meer op de achtergrond te treden.

Tip 4: geef geen kritiek

De gedragingen die je partner laat zien in een manische- of depressieve periode, worden door zijn of haar bipolaire stoornis veroorzaakt. Je partner kan er niets aan doen dat hij of zij een bipolaire stoornis heeft. Het is erg lastig, maar het is belangrijk geen kritiek te geven op de gedragingen van je partner. Geef je kritiek, dan kunnen de kenmerken van de manische- of depressieve periode juist verergeren en dit wil je absoluut voorkomen.

Natuurlijk is het af en toe ontzettend vervelend om met een bipolaire partner te leven. Zeker als je partner iets doet of zegt waar jij last van hebt, is het lastig om geen kritiek te geven. Wel is het erg belangrijk dit absoluut niet te doen. Prent jezelf steeds in dat je partner er niets aan kan doen dat hij of zij zo is. Een bipolaire stoornis is een ziekte, die jouw partner zelf liever ook niet zou hebben. Tel tot tien op de juiste momenten en houd je kritiek voor je, want hier wordt niemand beter van.

Tip 5: controleer het medicijngebruik van je partner

Het is erg belangrijk dat jouw partner zijn of haar medicijnen inneemt. De medicijnen helpen niet alleen de kenmerken van een manische- of depressieve periode te verminderen, maar helpen bovendien een volgende aanval te voorkomen. Wil je partner zijn of haar medicatie niet nemen, bijvoorbeeld door bepaalde bijwerkingen? Dan neem je contact op met de behandelaar van je partner. Mogelijk kan de medicatie aangepast worden, zodat de bijwerkingen verminderen of helemaal verdwijnen. Nu kan je partner zijn of haar medicijnen gewoon blijven nemen en hier heeft iedereen profijt van.

Bipolaire stoornis cursussen

Er zijn vele cursussen die zich volledig op de bipolaire stoornis richten. Deze cursussen kunnen je meer leren over deze stoornis, maar kunnen je ook helpen met de stoornis om te gaan. Of je nu zelf een bipolaire stoornis hebt of iemand kent met een bipolaire stoornis: het is goed om een bipolaire stoornis cursus te volgen.

Cursussen voor bipolaire mensen

Heb je zelf een bipolaire stoornis, dan is het erg belangrijk je in deze stoornis te verdiepen. Ook is het belangrijk een cursus te volgen om op de juiste manier met jouw stoornis om te gaan. Je kunt met je behandelaar bespreken welke cursus het beste bij jou past. Wij raden je aan meerdere cursussen te volgen, zodat je zo veel mogelijk over deze stoornis te weten kunt komen. Volg bijvoorbeeld een cursus over de stoornis in het algemeen, maar ook over het herkennen van de symptomen van een nieuwe aanval en het op de juiste manier omgaan met een nieuwe aanval.

Jouw behandelaar kan je helpen een goede cursus te vinden. Dit is erg belangrijk, want alleen een goede cursus geeft jou de juiste informatie en voorlichting over de bipolaire stoornis. Volg daarom niet zomaar een cursus, maar volg een cursus bij een erkende, professionele en betrouwbare partij. Twijfel je of een cursus wel of niet goed is? Leg deze dan voor aan jouw behandelaar. Hij of zij kan je precies vertellen of de cursus wel of niet goed is, ofwel de moeite waard is om de volgen.

Cursussen voor mensen met een bipolaire partner

Ook als je een bipolaire partner hebt, is het belangrijk je in de stoornis te verdiepen. Verder is het een absolute must om te leren hoe je om moet gaan met jouw bipolaire partner. Je kunt dit leren door meerdere boeken te lezen, maar het volgen van een cursus is nog altijd het best. Tijdens een cursus doe je namelijk meerdere oefeningen, die jou in het dagelijkse leven kunnen helpen beter met je partner om te gaan.

Ook als je een kind hebt met een bipolaire stoornis, een ouder hebt met deze stoornis of een hele goede vriend(in) hebt met een bipolaire stoornis, is het verstandig een cursus te volgen over deze stoornis. Gaat het om iemand in jouw directe omgeving, dan is het simpelweg een must om goed met de stoornis om te kunnen gaan. Zeker als jij de persoon bent die het dichtst bij de bipolaire persoon staat.