Om ADHD beter bij uzelf of uw kind te begrijpen is het allereerst van belang dat u weet welke ADHD typen er bestaan. En niet alleen voor het begrijpen maar ook om te kijken welke therapievorm het beste bij u of uw kind past. De inzichten kunnen ook gebruikt worden om succesvol een (school) opleiding af te ronden en helpt om de juiste stappen in het werkende leven van u of uw kind te bevorderen.
Inhoudsopgave
ADHD subtypes
ADHD is in te delen in drie typen. Elk type ADHD is gekoppeld aan één of meer kenmerken. ADHD wordt globaal gezien gekenmerkt door onoplettendheid en hyperactief-impulsief gedrag. De drie verschillende typen ADHD, volgens de diagnostische en statistische handleiding van psychische stoornissen (DSM-V) zijn:
- ADHD-I: Het overwegend onoplettende type (snel afgeleid, slechte concentratie en organisatie)
- ADHD- H: Het hyperactieve type (Constant in beweging, praat veel, friemelt, moeite taak af te ronden)
- ADHD-C: Het gecombineerde type (zowel snel afgeleid als impulsief en kan ook veel bewegen)
Hoe wordt ADHD gediagnosticeerd?
De DSM-V methode bestaat uit negen symptomen, deze kunnen weer onverdeeld worden in de drie ADHD subtypen. Een kind kan alleen met ADHD worden gediagnosticeerd als hij of zij ten minste zes van de negen symptomen vertoont die vastgesteld zijn binnen de DSM-V methode. Deze symptomen moeten gedurende zes maanden in twee of meer situaties merkbaar zijn. Bijvoorbeeld binnen de thuissituatie of op de werkvloer.
Bovendien moeten de symptomen interfereren met het functioneren of de ontwikkeling van het kind, en ten minste enkele van de symptomen moeten duidelijk zichtbaar zijn vóór de leeftijd van 12 jaar. Oudere tieners en volwassenen moeten slechts vijf van deze symptomen in meerdere situaties ervaren willen ze diagnose ADHD toebedeeld krijgen.
ADHD-I
ADHD-I is één van de drie subtypen van ADHD. Een andere betiteling voor ADHD-I is ADD. Het overwegend onoplettende type. Deze vorm is een aandachtstekortstoornis. De persoon met ADHD-I houdt maar moeilijk zijn aandacht (concentratie) bij de les, het werk of gesprekken met vrienden. In tegenstelling tot de andere ADHD types zit de drukte bij deze personen in het hoofd, en komt dit niet fysiek tot uiting. De ADD’er komt dromerig over terwijl er in zijn hoofd een enorme drukte heerst. Door deze ‘chaos’ in de bovenkamer kan dit type zich moeilijk concentreren. Plannen en organiseren vindt dit type lastig.
Daarnaast wordt er impulsief gehandeld, emoties versterkt en is er vaak sprake van uitstelgedrag. Er worden onzorgvuldige fouten gemaakt omdat ze moeite hebben de concentratie te bewaren en gedetailleerde instructies te volgen. Ze zijn vergeetachtig, gemakkelijk afgeleid door externe prikkels en verliezen vaak dingen. Dit komt vaker voor bij volwassenen en meisjes.
negen kenmerken van ADHD-I
Een persoon met ADHD-I past in zes van de negen omschrijvingen die we hieronder in het kort aan u beschrijven:
- Let vaak niet op details, maakt onzorgvuldige fouten in schoolwerk, op het werk of tijdens andere activiteiten.
- Heeft vaak moeite concentratie vast te houden bij taken of activiteiten zoals onder andere lezingen, gesprekken of boeken lezen die voor diegene oninteressant zijn.
- Lijkt vaak niet te luisteren als er direct mee wordt gesproken, komt erg afwezig over.
- Werkt vaak niet door op instructies en slaagt er niet in om schoolwerk, klusjes of taken op de werkplek af te ronden.
- Heeft vaak moeite met het organiseren van taken en activiteiten, mist b.v. deadlines.
- Vermijdt vaak, houdt niet van, of is terughoudend in het uitvoeren van taken die een langdurige mentale inspanning vereisen zoals huiswerk of beoordelen officiële documenten.
- Verliest vaak dingen die nodig zijn voor taken of activiteiten (bijv. schoolmateriaal, potloden, boeken, gereedschap, portefeuilles, sleutels, papierwerk, brillen, mobiele telefoons).
- Wordt vaak snel afgeleid door externe factoren.
- Is vaak vergeetachtig in dagelijkse activiteiten zoals klusjes doen, terugbellen of afspraken nakomen.
ADHD-I wat betekent dit?
Mensen met ADHD-I verliezen vaak de focus, zijn vergeetachtig en lijken moeite te hebben met luisteren. Een kind kan een quiz doornemen, de vragen kennen en tegelijkertijd de vragen die gesteld worden weer vergeten. Een volwassene vergeet zijn werk niet één maar twee keer op te slaan.
Het huiswerk is alweer niet af en het kunstproject tot de helft afgerond. Volwassenen met onoplettende ADHD verachten saaie werkbijeenkomsten tien keer meer dan hun collega’s en moeten kauwgom kauwen, koffie drinken of zelfs tijdens vergaderingen staan, om hun concentratie te bewaren. En dan nog is het lastig.
Studenten met onoplettende ADHD nemen meestal de helft van de instructies op die ze door de leraar wordt verteld. Hun notitieblokken zijn gevuld met tekeningen, krasjes en er staan niet de notities in die er daadwerkelijk toe doen. Pinpas kwijt. Huis niet opgeruimd. Sleutels in de deur laten zitten. Het zijn problemen waar dit type tegen aan loopt.
Zonder behandeling zijn ADHD-I’ers geneigd om banen en vrienden te verliezen – of zelfs een harde en verbitterde persoonlijkheid te ontwikkelen als verdedigingsmechanisme. Als iedereen je je hele leven lang als lui heeft vastgepind, is het makkelijk om jezelf ook zo te zien.
Betaald rekeningen niet op tijd en vergeet afspraken bij de tandarts. Ondertussen staren studenten stilletjes uit het raam naar een vogel terwijl hun werk niet af is. Volgens het ‘National Institute of Mental Health’ zijn onoplettende symptomen van ADHD-I veel lastiger te herkennen door ouders, leraren en medische professionals.
ADHD-H
ADHD-H is gedrag dat de mogelijke aanwezigheid van het hyperactieve type signaleert: het kind is vaak aan het praten en onderbreken, stuiteren, kan niet stil zitten tijdens de maaltijden, friemelt vaak bij het kijken naar televisie, maakt geluid dat storend is en grijpt speelgoed of andere voorwerpen van anderen. Kinderen met dit type ADHD rennen ook vaak in de rondte op plekken waar dit eigenlijk niet gewenst is. Dit type neemt ook vaak impulsieve beslissingen. Ze lijken te handelen alsof ze “aangedreven worden door een motor” en praten en / of rennen vaak buitensporig rond. Ze onderbreken anderen en vinden zelfbeheersing lastig. Dit komt vaker voor bij kinderen en mannen.
negen kenmerken van ADHD-H
– Friemelt vaak, tikt handen of voeten of kronkelt op de stoel.
– Verlaat vaak de stoel in situaties waarin zitten blijven wordt verwacht.
– Loopt vaak rond of klimt in situaties waar het ongepast is.
– Vaak niet in staat om stil te spelen of deel te nemen aan vrijetijdsactiviteiten.
– Is vaak “onderweg”, handelt alsof hij “wordt bestuurd door een motor.”
– Praat vaak overmatig.
– Maakt onbedoeld de zinnen van andere mensen af.
– Heeft vaak moeite om te wachten op zijn of haar beurt.
– Onderbreekt of dringt vaak in tegen anderen.
ADHD-H wat betekent dit?
Dit stereotype ADHD-patiënt is een 9-jarige jongen die graag gevaarlijk hoge sprongen maakt en zich er nooit aan herinnert zijn hand op te steken tijdens de les. Kinderen met hyperactieve ADHD-symptomen zijn moeilijk te negeren. Degenen die uit hun stoel stuiteren of achter de rug van de leraar zitten, zijn de eersten die worden geëvalueerd en gediagnosticeerd met ADHD.
Dit type friemelt vaak met handen of voeten, of tikt op zijn stoel. Dit kind kan vaker uit zijn stoel vallen dan zijn leeftijdsgenoten. Hij voelt vaak de behoefte om alles op te pikken en ermee te spelen. Een volwassene kan op een stoel schuiven of tijdens werkvergaderingen met papieren haperen. Als je zegt ‘stil te zitten’, vinden zij het misschien geestelijk pijnlijk en lichamelijk ongemakkelijk om dat te doen – het brein is klaar om naar het volgende te springen.
Zelfs wanneer verwacht wordt dat ze blijven zitten, staan kinderen en volwassenen met ADHD vaak op en bewegen ze zich rond. Een persoon met Hyperactive-Impulsive ADHD kan bijvoorbeeld midden in een les van zijn lessenaar weglopen, of een volwassene kan zijn kantoor verlaten als het even tegen zit op het werk.
Een jong kind met hyperactief-impulsieve ADHD rent vaak rond, botst tegen muren en meubels of klimt op dingen die het niet zou moeten doen. Zij worden vaak omschreven als een ‘jumper’ of als het bekende Winnie-the-Pooh-serie-personage, Tigger. Bij tieners en volwassenen is deze rusteloosheid eerder een inwendig gevoel dan een uiterlijke, fysieke hyperactiviteit.
Kinderen en volwassenen met Hyperactief-Impulsieve ADHD zijn vaak aan het zingen of neuriën, of praten zelfs tegen zichzelf. Ze kunnen luide praters zijn en kunnen vaak niet rustig actief zijn.
Altijd onderweg, alsof je door een motor wordt aangedreven? Een persoon met Hyperactive-Impulsive ADHD zal het moeilijk krijgen om stil te zitten voor een bepaalde tijd. Een volwassene kan het moeilijk vinden om vergaderingen bij te wonen en een kind kan moeite hebben om thuis of in een restaurant een maaltijd te nuttigen.
Spraakzaam: “Hij houdt nooit op met praten!” Een persoon met ADHD-H kan constant praten.
Mensen met ADHD hebben moeite om in verschillende situaties op hun beurt te wachten – conversatie, spelletjes spelen, een vraag beantwoorden in de klas en nog veel meer.
Zowel kinderen als volwassenen onderbreken of stoten zich tegen anderen wanneer ze hyperactief-impulsieve ADHD hebben. Ze lijken over anderen te praten en zichzelf in te voegen in gesprekken of activiteiten waartoe ze niet behoren. Een kind kan bijvoorbeeld met speelgoed van iemand anders beginnen te spelen zonder eerst toestemming te vragen.
ADHD-C
ADHD-C is een gecombineerde vorm waarbij evenwel onoplettendheid of aandachtsproblemen alsmede hyperactiviteit en impulsiviteit aanwezig zijn. Dit is de meest voorkomende vorm. Personen met gecombineerde ADHD hebben trekjes van zowel het klassieke ADD als ADHD en zijn daardoor in meer of mindere mate impulsief, hyperactief en makkelijk afgeleid.
Subtypen en school
Ondanks de drie ADHD subtypen zijn er op het gebied van school gelijkenissen. ADHD kan op school problemen geven, doordat de leerling zich niet goed kan concentreren, of z’n werk niet gestructureerd krijgt, of niet oplet wat er in de klas gebeurt. Door een goede begeleiding op school en thuis kunnen heel veel problemen voorkomen of verminderd worden.
Voor ouders: zorg dat uw kind begeleiding krijgt op meerdere vlakken. Breng bijvoorbeeld de leraar/mentor op de hoogte, zodat deze er rekening mee kan houden. Zorg dat er hulp is als u kind thuis gaat studeren en bekijk de mogelijkheden die er zijn op gebied van studie begeleidingsmogelijkheden. Hoe vroeger u erbij bent om dit allemaal te regelen, des te beter zullen de schoolprestaties van uw kind zijn. Fijn voor u als ouder, maar helemaal fijn voor het kind.
ADHD subtypen en carrière mogelijkheden
Als de ADHD’er iets interessant vindt, kan diegene zich daar in vastbijten en qua prestaties tot grote hoogte stijgen. Uit onderzoeken blijkt dat ADHD types goede ondernemers kunnen zijn, als diegene met de onderneming iets doen wat ze leuk vinden. Overweegt u of uw kind eens om een eigen bedrijf te starten. Maar, kijk uit, neem geen onnodige risico’s met geld. ADHD’ers willen hier nog weleens te makkelijk over denken met alle gevolgen van dien.
Beroepen waar ADHD’ers ook in kunnen excelleren zijn medewerker bij een sportcentrum, topsporter, journalist, horeca werk, zoals kok en barman. Andere beroepen zijn fotograaf, filmer, acteur, comedy artiest, musicus, kapper, schoonheidsspecialist of copywriter. Een eigen bedrijf of het geschikte vakgebied kan een hoop ellende besparen.
Doordat in een drukke, hectische omgeving een ADHD-er juist beter de rust kan bewaren, zijn werkomgevingen als de eerste hulp, brandweer of politie ook erg geschikt voor een ADHD-er.
