Een hyperventilatieaanval is erg vervelend. Niet alleen omdat je je benauwd en duizelig voelt, maar voornamelijk omdat een hyperventilatieaanval veel angst oproept. Heb jij regelmatig last van hyperventilatie? Dan is het goed om je wat meer in dit fenomeen te verdiepen. Dit doe je door onderstaande informatie door te lezen.
Op deze pagina lees je niet alleen wat hyperventilatie is, maar ook wat de mogelijke oorzaken zijn van een hyperventilatieaanval. Ook beschrijven we twee vormen van hyperventilatie, sommen we de symptomen op en vertellen we je wat je het beste kunt doen als je regelmatig last hebt van hyperventilatie.
Inhoudsopgave
Wat is hyperventilatie?
Hyperventilatie betekent ‘een versnelde ademhaling’. Een volwassene haalt ongeveer tien keer per minuut adem. Doe je dit veel vaker, namelijk meer dan twintig keer per minuut, dan is er sprake van hyperventilatie.
Haal je meer adem omdat je je inspant, dan is er niets aan de hand. Bij inspanning heeft je lichaam namelijk meer zuurstof nodig. Bovendien moet je lichaam bij inspanning meer CO2 afvoeren. Daarom adem je vanzelf wat meer als je je inspant, bijvoorbeeld in de sportschool of tijdens het hardlopen. Bij hyperventilatie is er echter sprake van een abnormaal versnelde ademhaling. Deze kan met inspanning te maken hebben, maar kan ook zonder enige inspanning optreden. Je voelt je dan benauwd en duizelig.
Hoe werkt hyperventilatie precies?
Je gaat hyperventileren als je te snel ademhaalt. Maar hoe werkt dat precies? Om dit goed uit te kunnen leggen, moet je eerst weten hoe de ademhaling werkt.
Je ademhaling is bedoeld om zuurstof op te nemen en CO2 uit je lichaam te verwijderen. Adem je ongeveer tien keer per minuut, dan wordt er voldoende zuurstof opgenomen en wordt de CO2 in je lichaam goed afgevoerd. Als je hyperventileert, neem je te veel zuurstof op. Bovendien verwijder je te veel CO2 uit je lichaam omdat je te snel ademt. Hierdoor neemt het CO2-gehalte in je bloed toe. En omdat het CO2-gehalte in je bloed toeneemt, wordt het zuurstofgehalte in je bloed automatisch lager. Dit is een lichamelijke reactie die je niet tegen kunt gaan. De automatische reactie van je lichaam wordt ook wel alkalose genoemd. De paradox van hyperventilatie is dat je meer zuurstof inademt, maar dat er juist minder zuurstof beschikbaar is voor je lichaam.
Verlagen de zuurstof- en CO2-gehaltes in je bloed, dan krijg je te maken met vervelende klachten. Door hyperventilatie vernauwen bijvoorbeeld de bloedvaten, waardoor de bloedtoevoer naar de hersenen en andere lichaamsdelen afneemt. Ook krijgen weefsels minder zuurstof toegevoerd. Ook dit zorgt voor vervelende klachten.
Acute hyperventilatie en chronische hyperventilatie
We onderscheiden twee vormen van hyperventilatie, namelijk acute hyperventilatie en chronische hyperventilatie. In onderstaande alinea’s lees je meer over deze vormen.
Acute hyperventilatie
Acute hyperventilatie is de bekendste vorm van hyperventilatie. Bij acute hyperventilatie adem je heel snel en heel diep in. Hierdoor voel je je al snel benauwd en duizelig en kun je zelfs het gevoel krijgen dat je stikt. Acute hyperventilatie komt vaak in de vorm van een aanval. Deze aanval is gelukkig snel weer voorbij, als het zuurstofgehalte in je bloed weer goed is en het CO2-gehalte bovendien op peil is.
Acute hyperventilatie ontstaat vaak als reactie op een bepaalde gebeurtenis. Het gaat doorgaans om een acute en/of stressvolle gebeurtenis, zoals een ongeluk.
Chronische hyperventilatie
Chronische hyperventilatie is minder bekend dan acute hyperventilatie. Dit is eigenlijk best vreemd, want chronische hyperventilatie komt meer voor dan de acute vorm. Dat deze vorm minder bekend is, komt simpelweg omdat chronische hyperventilatie vrij onzichtbaar is. Waar je acute hyperventilatie eigenlijk niet kunt missen, kan dit bij chronische hyperventilatie wel.
Bij chronische hyperventilatie is je ademhaling voor een langere periode versneld. Dit heb je vaak niet eens in de gaten. Je ademt sneller dan andere mensen, maar hier kom je niet achter. Want wanneer tel je het aantal ademhalingen per minuut nou? De meeste mensen gaan pas naar de huisarts als ze langere tijd last hebben van een versnelde ademhaling en hierdoor diverse klachten ervaren. Eenmaal bij de huisarts blijkt dat ze een chronisch versnelde ademhaling hebben, oftewel chronische hyperventilatie.
Chronische hyperventilatie ontstaat niet alleen door het langdurig iets te snel ademen. Ook als je veel gaapt of zucht kan er een zuurstof/koolstofdioxide disbalans in het bloed ontstaan.
De mogelijke oorzaken van hyperventilatie
Er zijn diverse mogelijke oorzaken van hyperventilatie. We onderscheiden psychische oorzaken en fysieke oorzaken. De belangrijkste oorzaken worden hieronder kort beschreven.
Angst
Acute hyperventilatie wordt vaak geassocieerd met psychische oorzaken als angst (angststoornissen). Hyperventilatie is in feite een vecht- of vluchtreactie van het lichaam. Bevind je je in een beangstigende, gevaarlijke en/of stressvolle situatie, dan maakt je lichaam zich klaar om op deze situatie te reageren. Je hart gaat niet alleen sneller kloppen, maar je ademhaling wordt ook sneller. Hierdoor komt er in een korte tijd veel zuurstof in je lichaam.
Ben je daadwerkelijk in gevaar en moet je vechten of vluchten? Dan wordt de extra zuurstof in je lichaam gebruikt. Ben je niet echt in gevaar, dan wordt de extra zuurstof niet gebruikt. Hierdoor blijft het in je bloed zitten en zorgt het voor een verstoorde zuurstof/koolstofdioxide balans. Door deze disbalans kun je gaan hyperventileren.
Stress
Je kunt ook te maken krijgen met hyperventilatie als je langere tijd te maken hebt gehad met veel stress. Bovenstaande vecht- en vluchtreactie komt namelijk niet alleen voor bij angst, maar kan ook ontstaan bij langdurige stress. Lees hier wat stress is.
Daar komt nog bij dat stress invloed heeft op het ademhalingscentrum. Als je gestrest bent, worden er signalen afgegeven aan het ademhalingscentrum in de hersenen. Hierdoor ga je sneller ademen. Bovendien adem je minder via de buik, maar krijg je een meer oppervlakkige ademhaling. Houdt dit langere tijd aan? Dan kan het ademhalingscentrum in de hersenen ontregeld raken. Hierdoor kun je te maken krijgen met hyperventilatie.
Angst voor hyperventilatie
Je kunt gaan hyperventileren door een algemene angst in een gevaarlijke situatie, maar ook door de angst voor hyperventilatie. Mensen die een keer een hyperventilatieaanval hebben gehad, komen vaak in een vicieuze cirkel terecht. Ze zijn zo bang voor nog een aanval, dat ze juist angstig en gestrest worden. De angst en stress die ze ervaren, zorgt ervoor dat er inderdaad nog een aanval komt.
Fysieke oorzaken
Hyperventilatie wordt vaak veroorzaakt door angst en stress. Toch is het niet zo dat dit altijd een psychische oorzaak heeft. Er zijn namelijk ook diverse fysieke oorzaken aan te wijzen voor hyperventilatie.
Het gaat om de volgende oorzaken:
- Astma.
- Een longontsteking.
- Bloedklontering in de longen.
- Een hartafwijking.
- Chronische vermoeidheid.
Bovendien kun je ook gaan hyperventileren door extreme inspanning. Sport je bijvoorbeeld erg intensief? Dan kan je ademhaling zo hoog worden dat je uiteindelijk gaat hyperventileren. Ook extreme inspanning is een fysieke oorzaak van hyperventilatie.
Ook als hyperventilatie een fysieke oorzaak heeft, kun je in een vicieuze cirkel terecht komen. Door de fysiek veroorzaakte hyperventilatieaanval, kun je namelijk ook bang worden om een nieuwe aanval te krijgen. Door de angst en stress die je ervaart, kun je inderdaad een nieuwe aanval krijgen. Deze aanval heeft geen fysieke oorzaak, maar wordt dit keer veroorzaakt door angst en stress.
De symptomen van hyperventilatie
Ontstaat er een disbalans tussen zuurstof en koolstofdioxide in je bloed, dan kun je diverse lichamelijke klachten ervaren. Deze klachten vormen samen de symptomen van hyperventilatie. Deze meest voorkomende symptomen beschrijven we in onderstaande alinea’s.
Duizeligheid
Zoals al eerder vermeld, stijgt het CO2-gehalte in je bloed als je hyperventileert. Hierdoor daalt het zuurstofgehalte in je bloed, terwijl je door het snelle ademen juist meer zuurstof binnenkrijgt. Omdat het zuurstofgehalte in je bloed daalt, krijgen bepaalde delen van de hersenen te weinig zuurstof. Hierdoor krijg je een duizelig gevoel. Ook kun je je door het hyperventileren licht in je hoofd voelen. Dit heeft tevens te maken met het lage zuurstofgehalte in je bloed, waardoor bepaalde delen van de hersenen te weinig zuurstof krijgen.
Een snelle hartslag
Tijdens het hyperventileren vernauwen je bloedvaten. In de gebieden waar de bloedvaten vernauwen, ontstaat er een zuurstoftekort. Je lichaam ziet dit als een signaal dat er niet snel genoeg zuurstofrijk bloed wordt rondgepompt. Daarom geeft je lichaam een natuurlijke reactie, namelijk het verhogen van de hartslag om sneller zuurstofrijk bloed rond te pompen. Daarom heb je tijdens het hyperventileren ook vaak last van een snelle hartslag.
Een benauwd gevoel
Als bepaalde delen van je lichaam te weinig zuurstof krijgen, wordt er een signaal afgegeven naar de hersenen. Dit signaal brengt het ademhalingsreflex op gang. Als het ademhalingsreflex op gang wordt gebracht in een normale situatie, adem je nieuwe en zuurstofrijke lucht in. Hierdoor stijgt het zuurstofgehalte in het bloed weer en voel je je beter.
Ben je aan het hyperventileren, dan is een te laag zuurstofgehalte in het bloed niet het probleem. Je krijgt juist te veel zuurstof binnen, simpelweg omdat je te snel ademt. Daarom zorgt het op gang brengen van het ademhalingsreflex voor een ander symptoom, namelijk een benauwd gevoel. Ook kun je je tijdens het hyperventileren extreem kortademig voelen. De kortademigheid heeft dezelfde oorzaak als de benauwdheid, namelijk het op gang brengen van het ademhalingsreflex.
Tintelingen in de ledematen
Ook de bloedvaten in de ledematen vernauwen tijdens het hyperventileren. Hierdoor heb je last van een tintelend gevoel in de armen, handen, benen en/of voeten.
Een gejaagd en angstig gevoel
De koolstofdioxide in je bloed heeft een kalmerende werking op je zenuwstelsel. Ben je aan het hyperventileren, dan daalt het koolstofdioxidegehalte in je bloed. Hierdoor krijg je een gejaagd en angstig gevoel.
De meest voorkomende symptomen van acute hyperventilatie
Bovenstaande klachten zijn algemene symptomen van hyperventilatie. We onderscheiden echter twee vormen van hyperventilatie. De algemene symptomen komen bij beide vormen voor, maar toch heeft iedere vorm ook zijn eigen klachten. Het is goed om van deze klachten op de hoogte te zijn.
De belangrijkste symptomen van acute hyperventilatie, zijn de volgende:
- Heel snel en heel diep ademhalen.
- Duizeligheid.
- Misselijkheid.
- Het gevoel hebben dat je stikt.
- Tintelende lippen.
- Pijn in de buik.
- Pijn op de borst.
- Hartkloppingen.
Bij een acute hyperventilatieaanval kun je zelfs flauwvallen. Zeker bij lange en/of hele heftige aanvallen komt het verlies van het bewustzijn veel voor.
De meest voorkomende symptomen van chronische hyperventilatie
Zoals al eerder vermeld, wordt chronische hyperventilatie vaak niet goed opgemerkt. Dit komt omdat de symptomen veel minder heftig zijn dan de symptomen van acute hyperventilatie. Bovenstaande symptomen komen ook bij chronische hyperventilatie voor, maar dan veel minder duidelijk.
Verder zien we bij chronische hyperventilatie de volgende klachten:
- Vermoeidheid.
- Lusteloosheid.
- Gespannenheid.
- Concentratieproblemen.
- Geheugenproblemen.
- Spijsverteringsproblemen.
De meeste mensen met chronische hyperventilatie gaan naar de dokter met een van bovenstaande klachten. Eenmaal bij de dokter komen ze erachter dat hun klachten veroorzaakt worden door chronische hyperventilatie.
Wanneer naar de huisarts?
Heb je regelmatig last van hyperventilatie en lukt het zelf niet om je hyperventilatieaanvallen te verminderen? Dan is het verstandig om eens langs te gaan bij je huisarts. Ook als je een beklemd gevoel hebt op de borst dat maar niet weg wil gaan, is het raadzaam om een afspraak te maken bij de dokter.
Tot slot raden wij je aan om naar je huisarts te gaan als je je benauwd voelt en je denkt dat je benauwdheid niet door hyperventilatie komt. In dit geval is het namelijk goed om je benauwdheidsklachten verder te laten onderzoeken.
De behandeling van hyperventilatie
Of je nu te maken hebt met acute hyperventilatie of chronische hyperventilatie: het is erg belangrijk om rustig te blijven. Raak je in paniek, dan houd je de hyperventilatie namelijk alleen maar in stand. Het gevoel dat je stikt, is enkel een gevoel. Als je rustig wordt, gaat je aanval vanzelf voorbij en zal je zeker niet stikken. Het is misschien lastig om zo rationeel te blijven als je een aanval hebt, maar het is wel erg belangrijk.
Heb je regelmatig last van acute hyperventilatieaanvallen of heb je chronische hyperventilatie? Dan kun je hiervoor behandeld worden. Hoe jouw behandeling eruit ziet, is afhankelijk van de vorm van hyperventilatie die je hebt.
De behandeling van acute hyperventilatie
Acute hyperventilatie wordt vaak niet echt behandeld. Als je regelmatig hyperventilatieaanvallen hebt, krijg je simpelweg tips om goed met je aanvallen om te gaan. Door deze tips kun je aanvallen voorkomen en is een aanval bovendien sneller voorbij.
Het helpt bijvoorbeeld om bewust te tellen tijdens het ademhalen. Tel tot drie als je inademt en tel tot zes als je uitademt. Doe je dit enkele keren, dan gaat je hyperventilatieaanval vanzelf voorbij. Ook bewust via je buik ademhalen – oftewel je buik laten bewegen als je ademhaalt – helpt bij een hyperventilatieaanval.
Tot slot kan het helpen om in een plastic- of papieren zak te ademen als je een hyperventilatieaanval hebt. Adem je in een zak, dan adem je de uitgeademde lucht namelijk opnieuw in. In deze lucht zit meer CO2. Door de lucht opnieuw in te ademen, komt er meer CO2 in het bloed en wordt de balans tussen zuurstof en koolstofdioxide weer hersteld. Hierdoor stopt je hyperventilatieaanval.
De behandeling van chronische hyperventilatie
Chronische hyperventilatie wordt vaak behandeld door de achterliggende oorzaak van het probleem weg te nemen. Heb je bijvoorbeeld chronische hyperventilatie door stress, dan is het belangrijk om hier iets aan te doen. Kun je de stress verminderen, dan ga je namelijk vanzelf rustiger ademen. Hierdoor heb je minder last van chronische hyperventilatie. Lukt het niet om de oorzaak van jouw chronische hyperventilatie in je eentje aan te pakken? Dan kun je ook een specialist raadplegen. Een psycholoog kan je bijvoorbeeld helpen om beter om te gaan met stress, waardoor jouw chronische hyperventilatie ook minder wordt.
Je kunt ook naar de fysiotherapeut gaan als je chronische hyperventilatie hebt. De fysiotherapeut kan je ademhalingsoefeningen leren. Met deze oefeningen kun je jouw hyperventilatie verminderen of zelfs helemaal laten verdwijnen.
Heeft jouw chronische hyperventilatie een fysieke oorzaak, zoals astma? Dan wordt de fysieke oorzaak van de hyperventilatie aangepakt. Door de fysieke oorzaak te behandelen, wordt het symptoom vanzelf minder. Uiteindelijk kan de hyperventilatie op deze manier zelfs helemaal verdwijnen.
Wat kun je zelf doen?
Heb je regelmatig last van hyperventilatie? Dan kun je naar de huisarts gaan voor een behandeling, maar er zijn ook dingen die je zelf kunt doen om jouw klachten te verminderen. We geven je graag enkele tips.
Achterhaal de oorzaak
Probeer eens na te gaan waarom je af en toe last krijgt van een aanval. Wat is de (onbewuste) oorzaak van jouw hyperventilatie? Als je weet wat de oorzaak van je aanval is, wordt het een stuk gemakkelijker om een nieuwe aanval te voorkomen. Nu hoef je deze oorzaak namelijk alleen nog aan te pakken.
Vind je het lastig om de oorzaak van je hyperventilatieaanval te achterhalen? Maak dan aantekeningen na iedere aanval. Schrijf op wat er precies gebeurde, wat je hierbij voelde en wat er volgens jou aan de hand was. Wellicht krijg je op deze manier een beter beeld van de oorzaak van jouw aanval. Je kunt je aantekeningen ook met een familielid, je partner of een vriend(in) bespreken. Wellicht heeft hij of zij andere inzichten en achterhaal je op deze manier de oorzaak van jouw hyperventilatieaanval.
Blijf rustig ademen
Voel je een hyperventilatieaanval opkomen? Blijf dan rustig ademhalen. Tel het aantal seconden dat je inademt en tel het aantal seconden dat je uitademt. 3 seconden inademen en 6 seconden uitademen is ideaal: probeer dit ritme zo lang mogelijk aan te houden.
Leid jezelf af
Soms helpt het om jezelf af te leiden als je een hyperventilatieaanval voelt opkomen. Ben je afgeleid, dan daalt je angst namelijk en hierdoor kan een aanval voorkomen worden. Je kunt jezelf afleiden door een bepaalde beweging te doen, maar ook door een stukje te lezen. Door meerdere dingen te proberen, kom je er vanzelf achter welke activiteit jou het beste afleidt van je opkomende aanval.
Ontspan
Het is erg belangrijk om goed te ontspannen, zeker als je regelmatig last hebt van hyperventilatie. Probeer voor jezelf te achterhalen hoe jij ontspant. Kom je tot rust als je een wandeling maakt in de natuur? Ga er dan regelmatig op uit. Voel je je rustig en ontspannen als je een boek leest, dan is het belangrijk om hier regelmatig de tijd voor te nemen.
Bespreek je probleem met je omgeving
Het is verstandig om jouw probleem met de mensen in je directe omgeving te bespreken. Niet alleen zodat zij je kunnen steunen, maar ook voor praktische hulp. Als een goede vriend(in) weet dat je regelmatig last hebt van hyperventilatieaanvallen, kan hij of zij je helpen door op je ademhaling te letten. Gaat je ademhaling omhoog en heb je dit zelf niet in de gaten? Dan kan deze goede vriend(in) ingrijpen. Zo kun je mogelijk een nieuwe aanval voorkomen. De steun van je omgeving is dus niet puur emotioneel, maar kan ook erg praktisch zijn.
Doe ademhalingsoefeningen
Voel je een aanval opkomen? Doe dan enkele ademhalingsoefeningen. Met de juiste oefeningen kun je een aanval voor zijn. Ken je geen ademhalingsoefeningen? Ga dan naar de huisarts. De huisarts kan je namelijk meerdere ademhalingsoefeningen leren. Ook kun je naar de fysiotherapeut te gaan om ademhalingsoefeningen te leren. Wil je aan de slag met ademhalingsoefeningen? Lees dan meer informatie over mindfulness. Bij mindfulness wordt veel aandacht gelegd op de ademhaling. Direct aan de slag met mindfulness? Lees dan onze startgids over mindfulness.
Schakel professionele hulp in
Heb je veel last van hyperventilatie? Dan is het belangrijk om op tijd professionele hulp in te schakelen. Ook als de hyperventilatie gepaard gaat met angsten, is professionele hulp een must. Maak een afspraak bij je huisarts en bespreek hier je probleem. De huisarts kan je helpen om je probleem aan te pakken of kan je doorverwijzen naar een specialist die dit kan.
