Opvoeden van een hoogbegaafd kind heeft veel leuke kanten. Tegelijkertijd vraagt het ook extra aandacht van ouders, en extra inzet. Waar andere ouders veel kunnen oppakken van andere ouders, uit hun eigen opvoeding of uit literatuur of adviezen van bijvoorbeeld het consultatiebureau gaan dingen bij hoogbegaafde kinderen vaak net even anders. En dan zul je als ouder zelf actief moeten zoeken naar informatie. En om moeten leren gaan met de reacties uit de omgeving op jouw aanpak voor jouw kind.
Als er geen andere hoogbegaafde kinderen in de omgeving zijn kan het ook best eenzaam voelen als ouder. Er is dan weinig overleg of vergelijking met anderen. Om enige handreikingen te geven staan hieronder enkele tips.
Inhoudsopgave
Kinderen met hoogbegaafdheid
Mensen die hoogbegaafd zijn, zijn vaak erg goed in leren en bezitten daarnaast verschillende talenten. Hoogbegaafde kinderen die hun hoogbegaafdheid kunnen uiten vallen snel op. Op school of bijvoorbeeld in sport of muziek. Het beeld in de maatschappij is al snel dat van ‘wonderkind’ of ‘supertalent’. Dit wordt soms zo verheerlijkt dat er mensen zijn die ervan dromen ervan om zeer slimme kinderen te krijgen. Toch is de werkelijkheid meestal niet zo mooi als vaak wordt gedacht. Het opvoeden van een hoogbegaafd kind vraagt creativiteit, uithoudingsvermogen en inzet
Hoogbegaafde kinderen kunnen door hun nieuwsgierigheid en brede interesse heel erg leuk zijn. Al jong zijn er bijvoorbeeld al echte gesprekken mogelijk over allerlei onderwerpen. Daartegenover staat het vermoeiende van alles willen weten. Waar gemiddelde kinderen snel tevreden zijn met een eenvoudig antwoord op een ‘waarom-vraag’, wil het hoogbegaafde kind veel diepere antwoorden. Dast vraagt best wat van jou als ouder.
Hoogbegaafde kinderen worden op school lang niet altijd (h)erkend of begrepen en vinden het daarnaast soms moeilijk om aansluiting te vinden bij hun klasgenoten. Driftbuien komen bij hoogbegaafde kinderen relatief veel voor. Deze ontstaan vooral door onmacht; het niet kunnen uiten van al hun gedachten of die een plek geven, het onbegrip van anderen of de hoge lat die ze voor henzelf leggen. Andere kinderen trekken zich juist graag terug in hun eigen kleine wereld; ‘als de wereld mij niet begrijpt, wil ik zelf ook niets met die wereld’.
Wat hierboven staat klinkt misschien erg zwaar en zo is het zeker niet bedoeld. Heeft immers niet de opvoeding van elk kind leuke kanten, moeilijke momenten en lastige periodes? Hieronder staan enkele opvoedtips om bij een hoogbegaafd kind extra op te letten.
5 “opvoedtips”
Tip 1: Communiceer altijd naar je kind
Voor hoogbegaafde kinderen is uitleg heel belangrijk. Ze willen weten waarom iets gaat zoals het gaat. Leg dat dan uit, en ga in op de vragen die het heeft. Maar stel wel een grens, genoeg is genoeg. Of ga verder op een later moment.
Veel hoogbegaafde kinderen hebben een talent voor discussie. Discussie is prima en de mening van elkaar horen is leerzaam. Maar houdt als ouder wel de opvoedersrol en de regie en vermijd het veranderen van regels of beslissingen omdat je kind met goede argumenten komt (okay, als je kind met écht een goed argument komt is gelijk geven ook een leerzame les, voor beiden…)
Wat gaat er om in je kind? Veel ouders denken dat wel te weten maar je weet het pas echt als je het erover hebt gehad met je kind. Wanneer je een kind hebt dat hoogbegaafd is, is het extra belangrijk om altijd goed te blijven communiceren. Zorg dat je goed weet waar je kind behoefte aan heeft. Vraag door en praat ook over de gevoelens van je kind, blijf niet hangen in het rationele. Laat je kind voelen dat je hem of haar serieus neemt en aandacht hebt voor waar het mee zit.
Tip 2: Prikkel de hersenen
Zorg ervoor dat je kind geprikkeld wordt. Zeker wanneer je kind op school weinig uitgedaagd wordt is dit belangrijk. Ga bijvoorbeeld samen naar musea, of bezoek de bibliotheek voor informatieve boeken. Ga samen de natuur in en geef uitleg over alles wat er te zien is. Misschien kan je kind een extra cursus volgen of wil het graag op muziekles? Ga daarop in (voor zover haalbaar).
Belangrijk is wel dat je dit samen met je kind oppakt. Wat wil het zelf graag, en wat wil jij graag dat je kind een keer gezien of gedaan heeft? Een kind kan misschien bedenken wat het zelf wil maar van alle dingen waar het nog geen weet van heeft, zal hij nooit iets noemen. Laat hem of haar kennis maken met nieuwe dingen. Is het niets? Dan was het eenmalige ervaring maar wie weet komt het zo in aanraking met een passie waar hij of zij volledig in op kan gaan.
Niet genoeg uitdagen van een kind kan leiden tot onderpresteren, iets wat relatief vaak voorkomt bij hoogbegaafde kinderen. Tegelijkertijd zijn veel hoogbegaafde kinderen echte perfectionisten. Het is ‘alles of niets’. Gaat het even niet lekker met de muziekles of het leren van de extra taal? Dan kan er snel worden afgehaakt. Als alles op school bijna vanzelf gaat is het een pijnlijke ervaring als iets een keer niet lukt. Toch is dit belangrijk: bespreek met je kind hoe het voelt dat iets niet direct lukt. Dat het mág dat iets niet lukt en je met opnieuw proberen een nieuwe kans hebt. En soms lukt iets echt niet en zal het nooit lukken om echt goed te kunnen tekenen of een ster te worden in wiskunde. Ook als hoogbegaafde ben je niet altijd de beste. En dat hoeft ook niet.
Bovenstaande klinkt misschien als pushen. Je kind prikkelen tegenover ontspannen en even niets (willen) doen en het door de moeilijke momenten helpen. Een lastige afweging waar élke ouder weleens mee worstelt. Prikkelen is belangrijk. Ontspannen en even niets doen ook – ook voor een hoogbegaafd kind!
Tip 3: Stimuleer je kind in plaats van afstraffen
Probeer je kind altijd te stimuleren. Straffen in de opvoeding werkt doorgaans averechts en zeker bij een hoogbegaafd kind geeft dat problemen. Hoogbegaafde kinderen hebben vaak een groter rechtsvaardigheidsgevoel dan gemiddeld waardoor de straf anders aankomt.
Forceer niet dat je kind met leren bezig is. Een hoogbegaafd kind kan wel intelligent zijn, maar dit betekent niet meteen dat het alleen maar wil leren. Het kan wel nuttig zijn om je kind goed te stimuleren, zeker wanneer het even niet wil lukken of je kind niet goed weet wat het wil en wel wat prikkels kan gebruiken.
In plaats van straffen werkt het om je kind te laten meedenken over waarom bepaald gedrag niet aanvaardbaar is. Juist de communicatie kan ontzettend nuttig zijn voor een hoogbegaafd kind. Wanneer je kind begríjpt waarom het gedrag niet gepast is, zal het eerder geneigd zijn volgende keer anders te doen.
Om je kind serieus te nemen en verder te helpen is het verstandig om dieper door te vragen; waarom handelde het zoals het deed. Kijk samen waar het uit voort kwam en hoe het anders kan in een volgende situatie. Alleen begrijpen hoe het anders zou moeten maar machteloos voelen hoe het anders te dóen geeft nog meer frustratie. Ook hier is communicatie weer van groot belang.
Net als elk kind heeft een hoogbegaafd kind belang bij grenzen. Geef die ook aan. Grenzen stellen is niet hetzelfde is als straffen. Vergeet dus vooral het uitleggen niet.
Tip 4: Werk samen met de school
Je hebt nooit de gehele opvoeding van je hoogbegaafde kind onder controle. Thuis heb je je eigen aanpak maar op school heb je daar een stuk minder invloed op.
Veel hoogbegaafde kinderen voelen zich niet fijn op school; ze vinden de leerstof te makkelijk en gaan daar te snel doorheen waardoor ze zich vervelen. Als ze ander werk mogen oen, dan zijn ze al snel weer ‘de uitzondering’. Doordat ze op een andere manier of op een dieper niveau nadenken hebben ze niet altijd een klik met hun klasgenoten. Tegelijkertijd kunnen ze zich ‘dom’ voelen als klasgenootjes met andere dingen bezig zijn waardoor ze andere dingen weten en het over andere dingen hebben.
Belangrijk is dat je goed samenwerkt met de school. Zorg dat je goed weet wat er allemaal op school gebeurt. Kom op voor wat je kind nodig heeft en doe dat sámen met de school, niet in gevecht tégen de school of de leerkracht.
Zorg dat je een goed aanspreekpunt hebt op de school en dat je kind dat ook heeft. Zorg er als ouder voor dat je regelmatig praat met de leraar of vertrouwenspersoon van je kind. Wanneer je niet goed weet wat er gaande is op school, kan bepaald gedrag in de thuissituatie onverklaarbaar zijn.
Meeste scholen hebben een plusklas of andere vorm van aanpak voor kinderen die meer uitdaging nodig hebben. Wanneer ook dat niet voldoende biedt voor je kind kun je overwegen een school te kiezen die een beter programma heeft voor hoogbegaafde kinderen. Doe dat nooit zonder je kind hierin te betrekken. Hoe staat het hier zelf tegenover, welk beeld heeft het erbij? Bespreek dat en betrek je kind in de keuzes (met ook hier: neem als volwassene de leiding om tot de beste keuze te komen)
Tip 5: Vraag professionele hulp
Het is goed om je te beseffen dat ieder kind anders is en dit geldt natuurlijk ook voor hoogbegaafde kinderen. Loop je tegen dingen aan waar je niet uit komt of kun je wel wat advies gebruiken? Schroom niet om hulp te vragen. Elke ouder doet dat regelmatig, alleen moet je voor deze specifieke situatie meestal wat verder weg dan de directe omgeving.
Gelukkig zijn er steeds meer instanties met kennis over hoogbegaafdheid. Vanuit die organisatie of anders een zelfstandig begeleider of coach kan iemand met jou kijken naar de specifieke situatie of vraag en je advies of tips geven hoe daarmee om te gaan.
Bij kinderen is het in de meeste gevallen belangrijk dat zowel naar de ouders als het kind gekeken wordt. Stel dat een kind leert om beter om te gaan met zijn frustratie en ouders reageren nog op exact dezelfde manier, dan gaat het nog niet goed samen. Of dat ouders leren om minder te pushen, minder autoritair te zijn en meer uit te leggen. Het kind begrijpt dan misschien niets van de onverwacht nieuwe aanpak waardoor het zich misschien juist onveilig gaat voelen. Ook hier is weer het belangrijk om met elkaar te communiceren.
Tot slot
Elk kind is anders en ook als je 3 hoogbegaafde kinderen thuis hebt, vragen ze elk weer een eigen aanpak. Het is dan ook belangrijk om je kind op een persoonlijke manier te benaderen. Betrek het kind overal bij en maak zelf nooit zomaar beslissingen voor hem of haar. Laat hem meedenken en meebeslissen. Zorg er ook voor dat je de juiste begeleiding hebt, bijvoorbeeld op school maar wanneer dat nodig is ook van professionele hulpverleners. Op deze manier weet je dat je je kind op de beste manier kunt opvoeden en begeleiden. Luister daarnaast natuurlijk altijd naar je hart, want je weet zelf vaak al meer dan je misschien verwacht.
